‘ସୋଭିଏତ୍’ ଏବଂ ପରିବର୍ତନ ପଥରେ ଯାତ୍ରା କରିଥିବା ନାରୀମାନଙ୍କର କ’ଣ ହେଲା? ଖୁବ୍ କମ୍ ଲୋକ ଜାଣିଛନ୍ତି ଯେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୮, ୧୯୧୭ ଦିନ ପେଟ୍ରେଗ୍ରାଡ଼୍ ଠାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କର ଏକ ଧର୍ମଘଟ ଋଷ ବିପ୍ଳବର ଆରମ୍ଭକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇଥିଲା ।
ଏହା ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ ଯେ, ୧୯୧୭ରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ଦୁଇଟି ଋଷ ବିପ୍ଳବର ଶତବାର୍ଷିକୀ ପାଳନ ବେଳେ – ଯଥା ଅକ୍ଟୋବର ବିପ୍ଳବ ଏବଂ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜୁଲିୟାନ୍ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ନଭେମ୍ବର ବିପ୍ଳବ ଭିତରୁ – ନଭେମ୍ବର ବିପ୍ଳବର ଗୌରବମୟ ସ୍ଥାନ ରହିଛି ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ରାଜନୈତିକ ଘଟଣା ହିସାବରେ ।
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟର ଜୁଲିୟାନ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁସାରେ ଫେବୃୟାରୀ-ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଶ୍ରମିକ ଓ ସୈନିକ (ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଅଧିକାଂଶ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିଥିବା କୃଷକ)ମାନେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ତା’ର ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତାର ଅନ୍ତ ଟାଣିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଅଭିଯାନଟି କରିଥିଲେ, ତା’ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନଥିଲା ପୁଞ୍ଜିବାଦକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ବା ବିରୋଧ କରିବା ।
ଏମିତିକି ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା କାଡ଼େଟ୍ ପାର୍ଟକୁ ସେମାନେ ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାର ଚଳାଇବା ପାଇଁ ଅନୁମତି ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ, ୧୯୧୭ର ଶୀତଋତୁବେଳକୁ ସାଧାରଣ ଲୋକମାନଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତି ଅସହନୀୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
ଖାଦ୍ୟ ଓ ଜାଳେଣିର ଭୟଙ୍କର ସଙ୍କଟ ଯୋଗୁଁ ଶ୍ରମିକମାନେ ଓ ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଭିତରକୁ ଟାଣି ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ୧୯୦୫ରେ ଘଟିଥିବା ଅସଫଳ ବିପ୍ଳବ ‘ରକ୍ତାକ୍ତ ରବିବାର’କୁ ସ୍ମରଣ କରି ପେଟ୍ରୋଗ୍ରାଡ଼ରେ ଧର୍ମଘଟ ଓ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ମାନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା ।
ବିରାଟକାୟ ପୁଟିଲର୍ କାରଖାନାରେ ତାଲା ପକାଇ ଦେବା ପରେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ ମନୋଭାବ ବଢ଼ି ଯାଇଥିଲା ।
ୱେଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଜୁଲିୟାନ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ମୁତାବକ ଫେବୃୟାରୀ ୨୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୮, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମହିଳା ଦିବସ; ସେହି ଦିନ ବୟନଶିଳ୍ପର ମହିଳା ଶ୍ରମିକମାନେ ଗଣ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇ ପେଟ୍ରୋଗ୍ରାଡ଼ର ରାସ୍ତାକୁ ଓହ୍ଲାଇ ‘ରୁଟି’ ଦାବିକରିଥିବା ଘଟଣା ଆଗକୁ ଆସୁଥିବା ଘଟଣା ପ୍ରବାହକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇଥିଲା ।
କେହି ବି କଳ୍ପନା କରିନଥିଲେ ଯେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ଟି ଫେବୃୟାରୀ ବିପ୍ଳବର ପ୍ରଥମ ଦିବସ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେବ, କେବଳ ସେହି ମହିଳା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସାହସିକ ଏବଂ ସଂକଳ୍ପବଦ୍ଧ ଉଦ୍ୟମ ଯୋଗୁଁ ଯାହା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ କି ସେମାନେ ଉଗ୍ର ମନେକରାଯାଉଥିବା ଭାଇବର୍ଗ ଜିଲ୍ଲାର ବୋଲସେଭିକ ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ଧାତୁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଟାଣି ଆଣିଥିଲେ ।
ଯଦିଓ ଏହି ମହିଳା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଫେବୃୟାରୀ ବିପ୍ଳବର ‘ଧାଇ ମା’ କହିବା ଅତିରଞ୍ଜିତ ହେବ, ତେବେ ସେମାନଙ୍କର ଏହି କାମଟି ଯୋଗୁଁ ସେହି ଦିନ ବେଳବୁଡ଼ିବା ବେଳକୁ ୯୦ହଜାର ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ରାସ୍ତାକୁ ଆସି ଯାଇଥିଲେ – ଯଦ୍ୱାରା ଆଗକୁ ଆସୁଥିବା ଘଟଣାକ୍ରମର ଗତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୋଇପାରିଲା ।
ଠିକ୍ ତା’ ପରଦିନ ରାସ୍ତାରେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା; ରୁଟି ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବା ଦାବୀ ସହ ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ନାରା ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯାଇଥିଲା – ‘ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିର ଅନ୍ତ ହେଉ’, ‘ଯୁଦ୍ଧର ଅନ୍ତ ହେଉ’ ।
ଏହି ସମୟରେ ହିଁ ଶାନ୍ତି ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ପଠାଯାଇଥିବା ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନେ ଆହ୍ୱାନ ଦେଲେ, ‘ସାଥିଗଣ, ତୁମ ବନ୍ଧୁକକୁ ତଳକୁ କରିଦିଅ, ଆମ ସହ ଯୋଗ ଦିଅ’ ।
ସୈନିକମାନେ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଅଧିକାଂଶ କୃଷକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିର ଥିଲେ, ବିହ୍ୱଳିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଏବଂ ମୁକ୍ତଭାବେ ଶୋଭଯାତ୍ରାକାରୀ ମାନଙ୍କ ସହ ମିଶିବାରେ ଲାଗିଲେ ।
ଫେବୃୟାରୀ ୨୬, (ଯାହା ୱେଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଜୁଲିୟାନ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁସାରେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧), ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ସୈନିକମାନେ ସେତେବେଳେ ବିଦ୍ରୋହ କରନ୍ତି ଯେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ହୁଏ ଯେ ଲୋକମାନଙ୍କର ବିଜୟ ହେବ, ସେମାନେ ସେତିକିବେଳେ ହିଁ ଲୋକଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ପଟ୍ଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରନ୍ତି ।
ଏଭଳି କରାଇବାରେ ମହିଳା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଭୂମିକା କୌଣସି ଦୃଷ୍ଟିରୁ କମ୍ ନଥିଲା । ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୨ବେଳକୁ ସୈନିକମାନଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଋଷ ସମ୍ରାଟ ‘ଜାର୍’ ଗାଦି ଛାଡ଼ି ସାରିଥିଲା । ବିଦ୍ରୋହର ବିଜୟ ପରେ, ଆଦର୍ଶବାଦର ଶକ୍ତି (ଭ୍ରାନ୍ତ ଚେତନା) ବଳିଷ୍ଠ ଥିଲା ।
ଯେମିତିକି ପୁଞ୍ଜିପତିଙ୍କ ଶକ୍ତି ଜାର ଶକ୍ତିର ସ୍ଥାନ ନେବାଟା ପୂର୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଥିଲା, ଏହି ଶକ୍ତିର ସମାନ୍ତରାଳ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ‘ୱାର୍କକର୍ସ ସୋଭିଏଟସ୍’ ଏବଂ ‘ସୋଲଡିୟରସ ଡେପୁଟିସ’ ନାମକ ଦୁଇଟି ଶ୍ରମିକ ଓ ସୈନିକମାନଙ୍କ ପରିଷଦ ଗଠନ ହୋଇସାରିଥିଲା ସେହି ଫେବୃୟାରୀ ବିପ୍ଳବର ଘଟଣା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭିତରେ, ଯେଉଁମାନେ ବିକଳ୍ପ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ହିସାବରେ ଆଗକୁ ଆସୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ କେଡ଼େଟ୍ ପାର୍ଟିର ଆଧିପତ୍ୟ ଭିତରେ ଚାଲିଥିବା ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାରଟି ବିପ୍ଳବର ଦାବୀଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲେ ।
ଶ୍ରମିକ, ସୈନିକ (ଅଧିକାଂଶରେ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧା କୃଷକ) ଓ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବେଶୀ ସମୟ ଲାଗିଲା ନାହିଁ; ଏହି କଥାଟି ବୁଝିବା ପାଇଁ ଯେ ଏହି ନୂଆ ସରକାର ବା ଯେକୌଣସି ପୁଞ୍ଜିପତି ସରକାର ତାଙ୍କର ଦାବୀଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରିବା ଦିଗରେ ଅନିଚ୍ଛୁକ ରହିବେ ।
ସେହି ଦାବୀଗୁଡ଼ିକ ଭିତରେ ଥିଲା; ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଜନରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଗ୍ରାମାଂଚଳର ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତମାନଙ୍କର ସମ୍ପତିି ବାଜ୍ୟାପ୍ତି ଏବଂ କୃଷକମାନଙ୍କ ଭିତରେ ସେ ସବୁର ମାଗଣା ବିତରଣ, ଚାଲିଥିବା ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ରୁଷିଆର ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା, ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବଳିଷ୍ଠ ପ୍ରୟାସ କରିବା ଏବଂ ଆଠଘଂଟିଆ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ।
ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାରଟିକୁ ନିଜ ସରକାର ବୋଲି ଭାବିବାର ଗୁରୁତର ତ୍ରୁଟି ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ହୃଦ୍ବୋଧ ହେବା, ବିପ୍ଳବକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସାମରିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରି କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିବାର
ଆତଙ୍କ ଯାହା ସହିତ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କାରଖାନାରେ ତାଲା ପକାଇ ଦେବା ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣା ଯୋଡ଼ି ହୋଇରହିଛି; ଶ୍ରମିକ, ସୈନିକ ଓ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇ ସାରିଥିଲା ଯେ ସେମାନଙ୍କର ଦାବୀ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ସରକାରକୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରି ଏକ ସୋଭିଏତ୍ ମାନଙ୍କର ସରକାରକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ସୋଭିଏତ୍ମାନଙ୍କର ଏକ ସରକାର ଅକ୍ଟୋବର (ନଭେମ୍ବର)ରେ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଲା, କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ମହିଳା ଶ୍ରମିକମାନେ ଜାର୍ଙ୍କୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିବାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଭୂମିକା ନିଭାଇଥିଲେ, ସେମାନେ କେଉଁଠି ହଜିଗଲେ, ଯଦିଓ ସେମାନଙ୍କ ପୁରୁଷ ସାଥୀମାନେ ପରବର୍ତୀ ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାରକୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିବାରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ।
କିନ୍ତୁ ସୋଭିଏତ ମାନେ ମଧ୍ୟ ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ସ୍ୱଶାସିତ ସଂସ୍ଥା ହିସାବରେ ୧୯୧୮ ଗ୍ରୀଷଋତୁର ଆଗକୁ ଯାଇପାରି ନଥିଲେ । ବିଡ଼ମ୍ବନାର କଥା ଯେ ଋଷର ଶ୍ରମିକଶ୍ରେଣୀ ଯେଉଁଠି ବିପ୍ଳବରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନେଇଥିବା ମହିଳାମାନେ ବି ଥିଲେ, ଘଟଣାକ୍ରମେ ସୋଭିଏତ୍ ଏବଂ କାରଖାନାଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷମତା ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ବଞ୍ôଚତ ହେଲେ ।
ସାଧାରଣ ମଣିଷମାନେ ଯେଉଁମାନେ ନିଜର ସବୁକିଛି ଦେଇ, ମାନବୀୟତାକୁ ହରାଇ, ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଭାବେ ନିଜର ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଢ଼ି ତୋଳିଥାନ୍ତି ସେମାନେ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କ’ଣ ଏତେ ଶୀଘ୍ର କ୍ଷମତାଚ୍ୟୁତ ହେଇପାରନ୍ତି?
( ‘Midwives’ of the Revolution- MARCH 11,2017 VOL L II NO 10- EPW EDITORIAL )
