ରୋକ ଠୋକ

ସୁନ୍ଦରଗଡ ଜିଲ୍ଲାର ଛୋଟିଆ ଜଙ୍ଗଲ ଗ୍ରାମ ବାଞୀକଚ୍ଚାରରୁ ଏକ ବଡ ସାମ୍ବୀଧାନିକ ବିବାଦ ମୁଣ୍ଡଟେକିଛି । ପ୍ରାୟ ୩୨ ଘର ବିଶିଷ୍ଟ ଏହି ଗାଁର ଲୋକେ ଗତ କିଛି ଦିନ ହେବ ନିଜ ପାରମ୍ପାରିକ ସୀମା ଭିତରେ ଥିବା ଜମି ଓ ଜଙ୍ଗଲକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରିଖିବାକୁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛନ୍ତି ।

ମେ ୧୬ରେ ଏହା ଭିନ୍ନ ରୂପନେଲା ଯେତେବେଳେ ଏହି ଗ୍ରାମର ତିନିଜଣ ଯୁବକଙ୍କୁ ପୋଲିସ ଗିରଫ କଲା । ଲୋକେ ବୁଝିଥିଲେ ଯେ, ଲୁଟେରାଙ୍କ କବଳରୁ ଜୀବନଜୀବିକା, ଓ ପରମ୍ପରା ପାଇଁ ନିର୍ଭର କରିଆସୁଥିବା ଜଙ୍ଗଲକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରି ରଖିବାର ଅଧିକାର ସମ୍ବୀଧାନିକ ।

ହେଲେ ଏକଥା ବୁଝିପାରୁନଥିଲେ ଯେ, ଆଇନ ଓ ସମ୍ବୀଧାନ ପାଳନକୁ ତଦାରଖ ପାଇଁ ନିୟୋଜିତ ପୋଲିସ ନିଜେ ଅଭିଯୋଗକାରି ହେବ । ଏବେ ଆହୁରି ଅନେକକଙ୍କ ନାଁରେ ଅଭିଯୋଗ । ଗାଁ ସାରା ଭୟର ବାତାବାରଣ ।

ଅଭିଯୋଗକାରୀ ପୋଲିସ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ବୟାନ ଅନୁଯାୟୀ ଜମକାନୀ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କମ୍ପାନୀର ଟାୱାର ନିର୍ମାଣ ସମୟରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ସେମାନେ ଯାଇଥିଲେ । ବାଞୀକଚ୍ଚାର ଓ ଆଖପାଖ ଗ୍ରାମର କିଛି ଲୋକ ‘ପେସା’ ଗ୍ରାମସଭା ସଦସ୍ୟ ପରିଚୟ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ରୋକିଥିଲେ । ଏମାନେ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରେ ଟାୱାର ନିର୍ମାଣକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ ।

ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ନାଁରେ ପୋଲିସ କମ୍ପାନୀକୁ ସମର୍ଥନ ଓ ଲୋକଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ଆସିଥିବା ଜାଣିବା ପରେ ଉଚ୍ଚବାଚ ହେଲା । ପୋଲିସ ଟାୱାର ନିର୍ମାଣ ସ୍ଥଳୀକୁ ପହଞ୍ôଚ ନପାରି ଫେରିଯାଇଥିବା କାରଣରୁ ଆଇନଗତ କାର୍ଯରେ ବାଧା ଅଭିଯୋଗ ଆଣିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି ଗ୍ରାମସଭା ସଦସ୍ୟ ନାଁ ପୋଲିସ, କିଏ ଆଇନଗତ କାର୍ଯରେ ବାଧା ଦେଉଥିଲେ? ୭୩ ତମ ସମ୍ବୀଧାନ ସଂଶୋଧନ ହେଲାପରେ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରିହେଲା । ଏହା ଗ୍ରାମସଭା ମାଧ୍ୟମରେ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଲୋକଙ୍କ ସହଭାଗିତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କଲା । ଆଦିବାସୀ ବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ପାରମ୍ପାରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭିନ୍ନ ଥିବା ହେତୁ ଅନୁସୂଚୀତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମ୍ପସାରଣ ପାଇଁ ପୁଣିଥରେ ୧୯୯୬ରେ ନୂତନ ଆଇନ ପ୍ରଣିତ ହେଲା ।

ଏହାକୁ (ଚବଦ୍ଭମଷଚ୍ଚବଗ୍ଧ ଋଙ୍ଘଗ୍ଧରଦ୍ଭଗ୍ଦସକ୍ଟଦ୍ଭ ଗ୍ଧକ୍ଟ ଝମଷରୟଙ୍କକ୍ଷର ଇକ୍ସରବ ଇମଗ୍ଧ) ପେସା ଆଇନ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଅନୁସୁଚୀତ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଡାଗ୍ରମର ସଭାକୁ ଗ୍ରାମସଭା କୁହାଯାଏ । ଗ୍ରାମର ସମସ୍ତ ସାବାଳକ/ଳିକା ଏହାର ସଦସ୍ୟ/ସ୍ୟା ଅଟନ୍ତି । ନିଜ ଗାଁର ପାରମ୍ପାରିକ ସୀମାରେ ଗ୍ରାମସଭାର କତ୍ତୃତ୍ୱ ରହିଛି ।

ଜମୀ, ଜଙ୍ଗଲ, ଜଳ ଓ ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ମାଲିକାନା, ଜମୀ ବିକ୍ରିବଟା ବା ବନ୍ଧକ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଗାଁ ବିବାଦର ସମାଧାନ, ମହାଜନୀ କାରବାର, ହାଟ, ଲଘୁ ବନଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ ବିକ୍ରୟ ଉପରେ ଗ୍ରାମସଭାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଚୁଡାନ୍ତ । ପରବର୍ତ୍ତି ସମୟରେ ୨୦୦୬ ମସିହାରେ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ ପାରିତ ହେଲାପରେ ଗ୍ରାମସଭାର କ୍ଷମତା ପୁନଃ ସ୍ୱୀକୃତ ଓ ଦୃଢ ହେଲା ।

ଏହା ପାରମ୍ପାରିକ ସୀମା ଭିତରେ ଥିବା ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିର୍ଣ୍ଣୟର ଅଧିକାର ଗ୍ରାମସଭାକୁ ଦେଇଛି । ଏହି ପାରମ୍ପରିକ ସୀମା ଭିତରେ ସରକାର ସମେତ ଅନ୍ୟ କେହି ପ୍ରବେଶ କିମ୍ବା କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ହାତକୁ ନେବା ପୂର୍ବରୁ ଗ୍ରାମସଭାର ଅନୁମତି ନେବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ।

ସୁନ୍ଦରଗଡ ଏକ ଅନୁସୁଚୀତ ଅଞ୍ଚଳ ହେତୁ ଏଠି ପେସା ଆଇନ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । ବାଞୀକଚ୍ଚାର ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ରାମସମୁହ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଦାବୀ ଦାଖଲ କରିଛନ୍ତି । ଏହିପରି ଆଇନଗତ ସ୍ଥିତିରେ ପେସା କର୍ମିମାନେ ନିଜ ପାରମ୍ପାରିକ ସୀମାରେ ଥିବା ଜମୀ ଓ ଜଙ୍ଗଲର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ଆଇନ ବିରୋଧି ନୁହେଁ ।

ଓଜିଟିପିସିଏଲ ଉଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ସମ୍ପନ୍ନ ତାର ଟାଣିବା ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରେ ଏହି ଟାୱାର ନିର୍ମାଣ କରୁଛି । ଏଥି ପାଇଁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଅଣଜଙ୍ଗଲ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ କରିବା ନେଇ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇ ନାହିଁ । ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଅଧିକାର ସ୍ୱୀକୃତିର ପ୍ରକ୍ରୟା ନସରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦାବୀ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

ବାଞୀକଚ୍ଛାର ଓ ପାଖାପାଖି ଗ୍ରାମ ଜଙ୍ଗଲ ଗ୍ରାମ ଅଟନ୍ତି । ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ଗ୍ରାମସବୁ ରାଜସ୍ୱ ଗ୍ରାମରେ ପରିଣତ ହେବା କଥା, ଯାହା ଏପର୍ଯନ୍ତ ହୋଇପାରି ନାହିଁ । ଗ୍ରାମବାସୀ ଆବେଦନ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ସାମୁହିକ ଦାବୀ ଆବେଦନ ମଧ୍ୟ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱୀକୃତ ହୋଇ ନାହିଁ ।

ସବୁଠାରୁ ଚକିତ ହେବା ଭଳି କଥା, ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ସୁନ୍ଦରଗଡ ଅନୁସୂଚିତ ଅଞ୍ଚଳ ନୁହେଁ (!) ବୋଲି ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଲରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହେତୁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ଅନୁମତି ପାଇଁ ଆବେଦନ ପତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛି । ଗୋଟିଏ ପଟେ ଦେଶର ସମ୍ବୀଧାନ, ଆଇନ ସବୁ ଲୋକଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଥିବା ବେଳେ ଆଇନକୁ ଫାଙ୍କି କମ୍ପାନି ତିଆରି କରୁଥିବା ଟାୱାରକୁ ପ୍ରଶାସନର ସକ୍ରୀୟ ସହଯୋଗ ସମ୍ବୀଧାନର ଅବମାନନା ନୁହେଁକି?

୧୯୯୬ରେ ପେସା ଆଇନ ଆସିବା ପରେ ଅନୁସୂଚିତ ଅଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସିତ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉ ଥିଲା । ଏହା ହୋଇଥିଲେ ଆଦିବାସୀ ପରମ୍ପରା, ଭାଷା ଇତ୍ୟାଦି ସୁରକ୍ଷିତ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ହେବା ସହ ସେମାନେ ନିଜର ପରିଚିତିକୁ ଦୃଢ କରିପାରି ଥାନ୍ତେ । ପେସା ଆଇନ ବଳରେ ଆଦିବାସୀମାନେ ନିଜ ପାଇଁ ନିଜେ ବିକାଶର ସଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିପାରିବେ । ହେଲେ ଶାସନ, ପ୍ରଶାସନର ଅଭିସନ୍ଧି ଏବଂ ଅନିଚ୍ଚା ଭାବ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାକୁ ଦେଉ ନାହିଁ ।

ପ୍ରତିବାଦ ସ୍ୱରୂପ ଝାରଖଣ୍ଡ, ଛତିଶଗଡ, ଓଡିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଆଦିବାସୀ ବହୁଳ ଗାଁମାନେ ସମ୍ବୀଧାନକୁ ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଛନ୍ତି । ଅନେକ ଗାଁରେ ପ୍ରବେଶ ପଥ, ଗାଁ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସୀମାରେ ପଥର ଖୁଣ୍ଟ ପୋତି ସମ୍ବୀଧାନ ଓ ଆଇନରେ ଥିବା ନୀୟମକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ନିଜ ଅଧିକାରକୁ ଜାହିର କରିଛନ୍ତି । ଏହା ‘ଆମ ଗାଁରେ ଆମେ ସରକାର’ ଭାବେ ବେଶ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେଉଛି ।

ଅନୁସୂଚିତ ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ଥିବା ପ୍ରକୃତିକ ସମ୍ପଦ ମୂଳ ନିବାସିଙ୍କ ପାଇଁ ବଞ୍ଚିବାର ରାହା ହୋଇଥିବା ବେଳେ, ପୁଞୀପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଲାଭର ଉତ୍ସ, ଏଣୁ ଲୋଳୁପ ଦୃଷ୍ଟିର ଶିକାର ହେଉଛି । ମୂଳ ନିବାସୀଙ୍କ ଅଧିକାରକୁ ସମ୍ବୀଧାନ ସୁରକ୍ଷିତ କରୁଥରଲେ ହେଁ, ଶାସନରେ ଥିବା ସରକାର ପୁଞିପତିଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ । ଏଣୁ ‘ଆମ ଗାଁରେ ଅମେ ସରକାର’ ଶାସକ ବର୍ଗଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣିୟ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ ।

ଏଣୁ ଏହାକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ପେସା କର୍ମିଙ୍କୁ ଆଇନ ବିରୋଧି କହି ଗିରଫ କରାଯାଇଛି । ଲୋକମତରେ ନିର୍ବାଚିତ ସରକାର ପୁଞିପତିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ପରିଚାଳିତ ହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିପଦମୁଖି ହେବ । ଆମ ଗାଁରେ ଆମେ ସରକାର ଭଲି ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରୟାସ ହିଁ ଏହକୁ ଠିକ ବାଟକୁ ଆଣିପାରିବ ।

‘କ୍ଷେତକେ ମୁଡା (ଛୋଟ ପୋଖରୀ)ଟେ ଆରୁ ଘରକେ ବୁଢାଟେ’ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର ଏକ ଲୋକ ଉକ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ କଥା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଲୋକେ ଏହାକୁ କହିଥାନ୍ତି । କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ, ପାଚିବାକୁ ଥିବା ଫସଲ ବର୍ଷା ଅଭାବରୁ ନଷ୍ଟ ହେବାକୁ ବସିଥିବା ବେଳେ ବିଲରେ ମୁଡାଟିଏ ଥିଲେ ଅତି କମରେ ଥରେ ପାଣି ମଡାଯାଇ ଜୀବନ ରକ୍ଷା ହେଇପାରେ ।

ସେହିପରି ସମସ୍ୟାରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇ ବାଟ ପାଉନଥିବା ବେଳେ ଘରେ ଥିବା ମୁରବି ନିଜ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଉପାୟ ବତେଇ ଦେବା ସହଜ ହୁଏ । ଏହା ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଓ ପାରମ୍ପାରିକ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନକୁ ସୂଚାଏ । ସଂପ୍ରତି ଉଭୟ ମୁଡା ଓ ବୁଢା ଅଣଦେଖା ହେଉଛନ୍ତି । ପଶ୍ଚିମାଂଚଳରେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣର ଅନେକ ନମୂନା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ବନ୍ଧ, କଟା, ମୁଡା, ବାମ୍ଫି, ଚହଲା ପ୍ରଭୃତି ତାର ଗୋଟାଏ ଗୋଟାଏ ଉଦାହରଣ ।

ରାଜା, ଜମିଦାର, ଗୌନ୍ତିଆ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଜା ଧାର୍ମିକ ଆବେଗରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ସମ୍ବଳ ଓ ଶ୍ରମ ବିନିମୟରେ ଏଗୁଡିକ ତିଆରି କରିଥିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ କଟା (ଗୋଟିଏ ପଟେ ବନ୍ଧ ପକେଇ ବର୍ଷା ଜଳକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯିବା) ଗୁଡିକର ସହାଯ୍ୟରେ ଏକର ଏକର ଜମିରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇ ପରୁଥିଲା । ବଲାଙ୍ଗୀରର ରାଣି ସାଗର (କଟା) ଏକଦା ସହରକୁ ପାନୀୟ ଜଳ ଯୋଗଉ ଥିଲା ।

ସୋନପୁର ସହରରେ ପ୍ରାୟ ୩୫ଟି ଛୋଟ ବଡ ପୋଖରୀ ସହରର ଜଳ ନିଷ୍କାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ସହ ଭୂତଳ ଜଳର ସ୍ତରକୁ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲେ । ଏମିତି ଉଦାହରଣ ଅନେକ ସହର ଓ ଗାଁରେ ମିଳିବ । ହେଲେ ଏହିସବୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପତ୍ତି ଏବେ ଅବକ୍ଷୟ ମୁଖି । ଭିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଏହା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଲୋକଙ୍କ ଜବରଦଖଳରେ ଅଛି । କଥାର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରି ୨୦୧୧ ମସିହାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ (ମକବ୍ଦମା ସଂଖ୍ୟା ୧୧୩୨/୨୦୧୧ ଏସ୍.ଏଲ୍.ପି. (ସି)୩୧୦୯/୨୦୧୧) ଏ÷÷ତିହାସିକ ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

ଏହି ପ୍ରସଂଗର ବିଚାର କଲାବେଳେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଆମର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ଭକୁଆ ନଥିଲେ । ପାଣିପାଗର ଅନିୟମିତତା ଯୋଗୁଁ ମରୁଡ଼ି ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଜଳ ସଂକଟ ଉପୁଜି ପାରେ ବୋଲି ସେମାନେ ଜାଣିଥିଲେ । ଜନ ସାଧାରଣ ତଥା ଗୃହପାଳିତ ପଶୁଙ୍କ ସକାଶେ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ନେଇ ସେମାନେ ବେଶ୍ ସଚେତନ ଥିଲେ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗାଁରେ ଏକାଧିକ ପୋଖରୀ ଓ ପ୍ରତି ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ବାମ୍ଫୀ ଖନନ କରାଯାଉଥିଲା ।

ଏହି ପାରମ୍ପରିକ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନେ ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି ଜନ ସାଧାରଣଙ୍କର ଜଳ କଷ୍ଟ ମେଣ୍ଟାଇ ଆସୁଥିଲେ । ବିଡ଼ମ୍ବନାର କଥା ହେଉଛି ଗତ କେଇ ଦଶକ ଭିତରେ ଏହି ସବୁ ପୋଖରୀ, ବାମ୍ଫୀ, ବନ୍ଧ ଓ ସରକୁ ପୋତି ଦେଇ ତା’ରି ଉପରେ ଲାଭଖୋର୍ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ବେଆଇନ୍ କୋଠା ତଥା ବ୍ୟାବସାୟିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ ତିଆରି କରୁଛନ୍ତି । ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି ପାରମ୍ପରିକ ଭାବରେ ସାଧାରଣ ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏହି ଜମିର ସଦୁପଯୋଗ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟାପକ ଦୁରୁପଯୋଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।

ଯାହାଫଳରେ ଦେଶରେ ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ଭୟଙ୍କର ଜଳ ସଂକଟ ଦେଖାଦେଉଛି । ଏ ପ୍ରକାର ଅବୈଧ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୃଢ ହସ୍ତରେ ଦମନ କରାଯିବା ଉଚିତ ବୋଲି ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ନିଜ ରାୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପତ୍ତିର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରି ନ୍ୟାୟାଳୟ କହିଛନ୍ତ ଯେ, ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଗ୍ରାମରେ ମନ୍ଦିର, ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପୋଖରୀ, ଖେଳପଡ଼ିଆ, ଗୋଚର, ଶ୍ମଶାନ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ସର୍ବସାଧାରଣର ସମ୍ପତ୍ତି ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।

ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଗୋ ୀ ଅଧିକାର ରହିଥିବା ଏହି ଜମିଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକାନା ବ୍ୟକ୍ତି ହାତରେ କେବେ ବି ନଥିଲା । ଏହା ଗ୍ରାମ ସଭା ବା ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତର ଗୋ ୀଗତ ଅଧିକାର ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଏହି ସବୁ ଜମି ଉପରେ ପଞ୍ଚାୟତର ଅଧିକାର କ୍ରମେ କ୍ରମେ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଉଥିôବା ଦେଖିôବାକୁ ମିଳୁଛି । ଏହି ସବୁ ଜମି ଉପରେ ଲୋଭୀ ବ୍ୟବସାୟୀ ମାନଙ୍କର ଆଖି ପଡ଼ିଛି ।

ସର୍ବଭାରତୀୟ ପ୍ରେକ୍ଷାପଟ୍ଟରେ ବିଚାର କଲେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯୋଗୁଁ ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପତ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମାଲିକାନାକୁ ଚାଲି ଯାଉଛି । ବିଡ଼ମ୍ବନାର ବିଷୟ ହେଉଛି ଯେ ଏମିତି ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ଅଛି ଯେଉଁଠି ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ସର୍ବସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଇଞ୍ଚେ ବି ଜାଗା ଆଉ ବାକି ନାହିଁ । କାଗଜ କଲମରେ ଏହି ଜାଗା ରହିଥିବାବେଳେ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହିସବୁ ଜମି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମାଲିକାନାକୁ ଚାଲିଗଲାଣି ।

ଗାଁରେ ରହୁଥିବା କ୍ଷମତାଶାଳୀ ଓ ବିତ୍ତଶାଳୀ ଲୋକମାନେ ନିଜ ପ୍ରଭାବ ପକାଇ ଏହି ସବୁ ଜମି ହଡ଼ପ କରୁଛନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଲାଭ ପାଇଁ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କର ଅଧିକାରକୁ ବ୍ୟାହତ କରାଯାଉଛି । ଆହୁରି ବିଡ଼ମ୍ବନାର କଥା ହେଉଛି ଯେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନ ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କ ସହଯୋଗରେ ଏହିପ୍ରକାର ଜମି ହଡ଼ପ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅବ୍ୟାହତ ରହିଛି ।

ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଏହି ଘଟଣାରେ ରାଜ୍ୟସରକାରମାନଙ୍କୁ ତୀବ୍ର ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ମାମଲାର ରାୟ ପ୍ରଦାନ ପୂର୍ବକ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ସର୍ବସାଧାରଣ ଜମି ହଡ଼ପ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ବେଦଖଲ କରିବା ଲାଗି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯୋଜନା ତିଆରି କରିବାକୁ ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏ ସଂପର୍କରେ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ସହିତ ଜବରଦଖଲ ମୁକ୍ତ କରିବା ଲାଗି ନିର୍ଦ୍ଦଷ୍ଟ ଯୋଜନା ସଂପର୍କରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟକୁ ଅବଗତ କରିବା ଲାଗି ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବମାନଙ୍କୁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଚିଠି ମଧ୍ୟ ଲେଖିଛନ୍ତି ।

ଏତେ ବର୍ଷ ପରେବି କିନ୍ତୁ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ବିଶେଷ ତତ୍ପରତା ଦେଖାଯାଇ ନାହିଁ । ସୂଚନା ଅଧିକାର ବଳରେ ମିଳିଥିବା ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ, ରାଜସ୍ୱ ଓ ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତ ବିଭାଗ ପାଖରେ ଏନେଇ କୌଣସି ତଥ୍ୟ ନାହିଁ । ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷିରେ ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପତ୍ତି ବିଶେଷ କରି ଜଳ ଉତ୍ସଗୁଡିକର ସଂରକ୍ଷଣ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ବହନ କରେ ।

ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟ ଏଦିଗରେ କେବଳ ଏକ ସତର୍କ ଘଣ୍ଟି । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ ଗ୍ରାମୀଣ ନିଶ୍ଚି କର୍ମ ନିଯୁକ୍ତି ଯୋଜନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପାଣ୍ଠି ବିନିଯୋଗ କରି ନୂତନ ଜଳଉତ୍ସ ତିଆରି କରିବାରେ ଅସୁବିଧା କିଛି ନାହିଁ । ହେଲେ ପାରମ୍ପାରିକ ଜଳ ଉତ୍ସ ଗୁଡିକୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇ ନପାରିଲେ ଗୋଦରା କୋଡେ ଯେତେ ମାଡେ ସେତେ ଭଳି ହେବ ।

ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତାର ଧାରା ୩୭୫ରେ ଧର୍ଷଣ ଓ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତିୟ ଦଣ୍ଡ ବିଧିର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଥିବା ଅନେକ ପ୍ରାବଧାନ ଭିତରୁ ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ ବାଳିକାଙ୍କ ସହ ଯୌନ ସମ୍ପର୍କକୁ ଅପରାଧ ବିବେଚନା କରାଯିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ହେଲେ ନାବାଳିକା ବିବାହିତ ହୋଇଥିବେ ଓ ସ୍ୱାମୀ ସହ ସହବାସ କଲେ ଅପରାଧ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରା ନଯିବାର ଏକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହା ବୈବାହିକ ସ୍ଥିତି ଆଧାରରେ ଅପରାଧକୁ ଆଇନଗତ ମାନ୍ୟତା ଦେଇ ସ୍ୱାମୀକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ସହ ବାଲ୍ୟ ବିବାହକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛି ।

୧୧ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୧୭ରେ ମାନ୍ୟବର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ରାୟ ଆସିବା ପରେ ଏକଥା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଓ ବ୍ୟତିକ୍ରମରେ ସୁଧାର ଅଣାଯାଇଛି । ଜଣେ ପୁରୁଷ ଓ ତାର ସ୍ତ୍ରୀ ଯାହାର ବୟସ ୧୫ ରୁ ୧୮ ବର୍ଷ, ତା ସହ ଯୌନ ସମ୍ପର୍କକୁ ଧର୍ଷଣ କୁହାଯିବ କି ? ଏମିତି ଏକ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସମ୍ମୁଖିନ ହେଲା ପରେ ତର୍ଜମା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତାର ଧାରା ୩୭୫ ର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ୨ ଅନୁସାରେ ଏହା ଅପରାଧ ନୁହେଁ । ହେଲେ ଏହା ବିବାହିତ ଓ ଅବିବାହିତ ନାବାଳିକାଙ୍କ ସ୍ଥିତିରେ ଏକ ଅଯଥା ଏବଂ ଅଯୌକ୍ତିକ ପ୍ରଭେଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏପରି ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାରତୀୟ ସମ୍ବୀଧାନର ଧାରା୧୫ (୩) ଓ ୨୧ ର ପରିପନ୍ଥି । ଧାରା ୧୫ (୩) ମହିଳା ଓ ଶିଶୁଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବେଳେ ୨୧ ସମ୍ମାନର ସହ ବଂଚିବାର ଅଧିକାରକୁ ସ୍ୱିକୃତି ଦେଉଛି ।

ଏତଦବ୍ୟତୀତ ଝିଅଟିଏ ନିଜ ଶରୀର ଓ ପ୍ରଜନନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର ଅଧିକାରକୁ ନେଇ ଥିବା ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମଧ୍ୟ ଏହା ନଗ୍ନ ଉଲଂଘନ । ଗୋଟିଏ ପଟେ ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ ବୟସର ନାବାଳିକଙ୍କ ସହ ସହମତିରେ ବି ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ ଏକ ଅପରାଧ । ଅପର ପକ୍ଷରେ ୧୫ ରୁ ୧୮ ବର୍ଷ ବିବାହିତ ନାବାଳିକାଙ୍କ ସହ ଅସହମତିରେ ବି ସ୍ୱାମୀ ସହବାସ କରିପାରିବେ ଓ ଏହା ଅପରାଧ ବିବେଚିତ ହେବ ନାହିଁ !

ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଲଜ୍ଜୀତ କଲାଭଳି କୌଣସି ଘଟଣା ଯେପରିକି, ଶାଢି ଟାଣିବା, ବଳ ପୂର୍ବକ ଭିଡି ଆଣିବା ପ୍ରଭୃତି ପାଇଁ ସ୍ୱାମୀକୁ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତା ଧାରା ୩୫୪ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ କରାଯାଇ ପାରିବ ଅଥଚ ସ୍ୱାମୀ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଧର୍ଷଣ ପାଇଁ ଦଣ୍ଡିତ କରି ହେବ ନାହିଁ ! ନ୍ୟୟାଳୟରେ ସତ୍ୟପାଠ ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାର ଦାଖଲ କରିଥିବା ଯୁକ୍ତି କିନ୍ତୁ ନିରୁତ୍ସାହ ଜନକ ।

ସରକାରଙ୍କ ମତରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ କାରଣରୁ ଦେଶରେ ଅନେକ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଘଟୁଛି । ଆମ ଦେଶରେ ଏବେ ପ୍ରାୟ ୨୩ ନିୟୁତ ବାଳିକା ବଧୁ ଅଛନ୍ତି । ଏଣୁ ଏସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅପରାଧି ଘୋଷିତ କରି ଦଣ୍ଡ ଦେବା ବାସ୍ତବରେ ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ । ଏହା ଯେହେତୁ ଏକ ପରମ୍ପରା ଏଣୁ ଭାଙ୍ଗିବା ବଦଳରେ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । କାରଣ ବୈବାହିକ ଧର୍ଷଣ ସମ୍ପର୍କିତ ଆଲୋଚନା ବିବାହ ଭଳି ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ଧକ୍କା ପହଂଚେଇବ ।

ତେବେ ସୁଃଖର ବିଷୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି ଯୁକ୍ତିକୁ ନାପସନ୍ଦ କରିଛନ୍ତି । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ମତରେ ସେହି ସମୟ ଆଉ ନାହିଁ, ଯେତେବେଳେ ବିବାହିତ ମହିଳା ବା ନାବାଳିକାଙ୍କୁ ସ୍ୱାମୀର ଅଧସ୍ତନ ମନେକରାଯାଉ ଥିଲା । କୌଣିସି ଏକ ସମୟରେ ଗୃହିତ ପରମ୍ପରା ପଥରର ଗାର ନୁହେଁ । ଏହା ସମୟ ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେବା ଜରୁରୀ ।

୧୮୬୦ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରି ହୋଇ ଆସୁଥିବା ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତାର ଧାରା ୩୭୫ରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଛି । ୧୮୬୦ରେ ଏହା ୧୦ ବର୍ଷ ଥିଲା ପରେ ୧୮୯୧ରେ ୧୨, ୧୯୨୫ରେ ୧୩ ଓ ୧୯୪୦ ରେ ୧୫ ବର୍ଷକୁ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ବିରୋଧରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୧୯୨୯ରେ ଆଇନ ଆସିଲା ଓ ଏଥରରେ ବିବାହର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଗଲା ।

ଏହି ଆଇନ ଅନୁସାରେ ୧୫ ବର୍ଷରୁ କମ ବୟସର ଝିଅ ଓ ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ ବୟସର ପୁଅଙ୍କ ବିବାହକୁ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ କୁହାଯାଉଥିଲା । ପରେ ୧୯୭୮ରେ ଏହା ସଂଶୋଧିତ ହୋଇ ଝିଅର ବୟସ ୧୫ ରୁ ୧୮ ଓ ପୁଅର ବୟସ ୧୮ରୁ ୨୧ କରାଗଲା । ୨୦୦୬ ରେ ପୁନର୍ବାର ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ବାଲ୍ୟ ବିବାହକୁ ନିଷେଧ କରାଗଲା । ହେଲେ ଏହି ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତାରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ ବ୍ୟତୀକ୍ରମ ୨ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା ନାହିଁ ।

୮୪ତମ ଆଇନ ଆୟୁକ୍ତ ଓ ନିର୍ଭୟା ଘଟଣା ପରେ ଗଠିତ ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ବର୍ମା କମିଟି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟତୀକ୍ରମ ୨କୁ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଉଠେଇ ଦେବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତା ଧାରା ୩୭୫ରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଧର୍ଷଣ ଓ ଯୌନ ଅପରାଧରୁ ଶିଶୁଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଅଧିନୀୟମ (ପକସୋ) ଧାରା ୩ରେ ନିରୁପିତ ଲିଙ୍ଗ ପ୍ରବେଶ ପୂର୍ବକ ଯୌନ ହାମଲା ଭିତରେ କୌଣସି ପ୍ରଭେଦ ନାହିଁ ।

ଏହାରି ଆଧାରରେ ବିଚାର କରାଗଲେ ପକସୋ ଅନୁଯାୟୀ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ପୂର୍ବକ ସହବାସ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ ଅଥଚ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତା ଅନୁସାରେ ଏହା ଧର୍ଷଣ ନୁହେଁ । ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଶିଶୁର ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସର୍ବୋପରି ଏକ ସମ୍ମାନଷ୍ପଦ ଜୀବନ ବଂଚିବାରେ ଅନ୍ତରାୟ ହେଉଛି । ଏହା ଶିଶୁକୁ ବିପଦସଂକୁଳ ଓ ଅସୁବିଧାରେ ପକାଉଛି । ବୈବାହିକ ସ୍ଥିତି ଆଧାରରେ ଶିଶୁ ଅଧିକାରର ଏପରି ଉଲଂଘନ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

ଏଣୁ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ୨ରେ ସୁଧାର ଅଣାଯିବା ସହିତ ଏଣୁ ଏଣିକି “ସ୍ତ୍ରୀ ସହ ସ୍ୱାମୀର ଯୌନ ସମ୍ପର୍କକୁ ଧର୍ଷଣ କୁହାଯିବ ନାହିଁ ଯଦି ସ୍ତ୍ରୀର ବୟଷ ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ ହୋଇ ନଥିବ” ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବିଚାରପତି ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ସହିତ ଆଉ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ରାୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇ କୁହା ଯାଇଛି ଯେ, ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ନିଷେଧ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା କେବଳ ଶ୍ଲୋଗାନ ବାଜିରେ ଚାଲିଛି ।

ଦେଶରେ ବ୍ୟାପକ ମାତ୍ରାରେ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ହେଉଥିଲେବି ଏହାକୁ ନିଷେଧ ପାଇଁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ପାରୁ ନାହିଁ । ହେଲେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ସରକାର ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ନିଷେଧ ଆଇନରେ ଶଂଶୋଧନ ପୂର୍ବକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାଲ୍ୟ ବିବାହକୁ ନିଷିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରି ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ତିଆରି କରି ପାରିଛନ୍ତି । ଏହା ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଏକ ଆହ୍ୱାନ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଯୌନ ଅପରାଧରୁ ଶିଶୁଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଅଧିନୀୟମ (ପକସୋ), କିଶୋର ନ୍ୟାୟ ଆଇନ ଭଳି ଶିଶୁ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା କରିପାରୁ ଥିବା ପ୍ରଗତିିଶୀଳ ଆଇନ ଆସିଲାଣି । ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ପରମ୍ପରାର ଦ୍ୱାହି ଦେଇ ଆଇନ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ହୋଇ ରହି ପାରିବ ନାହିଁ । ଏଣୁ ସମ୍ବୀଧାନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧିକାରର ପରିପନ୍ଥି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଇନର ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ଆଗାମି ବିଧାନସଭା ଅଧିବେଷନରେ ଭାଗଚାଷିଙ୍କୁ ମାନ୍ୟ‎ତା ଦେବା ପାଇଁ ସରକାର ଏକ ଆଇନ ଆଣିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ମରୁଡି ପ୍ରଭାବିତ ଚାଷ ଓ ଚାଷି ଆତ୍ମହତ୍ୟା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଜନମତ ହୁଏତ ସରକାରଙ୍କୁ ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରିଥାଏ । ପ୍ରଥମ ପାଦକ୍ଷେପ ସ୍ୱରୁପ ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷିରେ ଗତ ଏପ୍ରିଲ ୩୦ ତାରିଖ ଦିନ ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ସମସ୍ତ ଜିଲ୍ଲାପାଲଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ପତ୍ର ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା ।

ଓ ଭାଗଚାଷି ଉଭୟଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷାର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ରଖି ପରସ୍ପରଙ୍କ ଭତରେ ଏକ ରାଜିନାମା ପ୍ରସ୍ତାବ ଏହି ପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଆଗତ କରାଯାଇଛି । ଜନମତ ଆକଳନ କରିବା ଉଦ୍ଦ୍ୟେଶ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ତହସିଲରେ ୫୦ ଜଣ ଜମି ମାଲିକ ଓ ୫୦ ଜଣ ଭାଗଚାଷିଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରି ମତାମତ ନେବାକୁ ଏହି ପତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

ଯଦି ସବୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଷ ମୁତାବକ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ଇତି ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ପାଖକୁ ଲୋକମତ ଆସି ସାରିଥିବ । ତେବେ ଏନେଇ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ମତାମତ ଦେବାର କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିବା ହେତୁ ଅନେକ ଭୁକ୍ତଭୋଗି ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷ, ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନେ ମତ ରଖିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇନାହାନ୍ତି । ଏହି ଆଲେଖ୍ୟ ସେହିଭଳି କିଛି ଲୋକଙ୍କ ମତାମତର ପ୍ରତିଫଳନ ।

‎ରାଜିନାମାର ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ୱରୂପକୁ ବିଚାରକୁ ନେଲେ ଏକଥା କହି ହେବ ଯେ, କର ଦେଉ ଥିବା ଓ ନେଉ ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଭିତରେ ଏହା ଏକ ବୁଝାମଣା ପତ୍ର । ଏଥରେ ଦେୟର ପରିମାଣ ଓ ପ୍ରଦାନର ସମୟ, ଚାଷପାଇଁ ନିବେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା, କୃଷି ଋଣ, ବୀମା, ବିପର୍ଯୟ ସହାୟତା ଇତ୍ୟାଦି ସୁବିଧା ଓ ଦ୍ୱନ୍ଦ ସମାଧାନ ପରି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି ।

ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଆହୁରି ଅନେକ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରସଙ୍ଗ ରହିଛି ଯାହା ଆଲୋଚିତ ହେବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଜମି ମାଲିକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଚାଷ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ଜମି ଲିଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆଇନଗତ ଅବଶ୍ୟକତାକୁ ଯେଉଁ କାରଣରୁ ରାଜ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିବା ଦର୍ଶାଯାଉଛି, ତାହା ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ । ଏକଥା କୁହାଯାଉଛି ଯେ, ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଜମି ଉପରେ ମାଲିକାନ କୃଷି ଉତ୍ପାଦକତା ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି ଓ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଲାଭଦାୟୀ ହେଉନାହିଁ, ଏଣୁ ଲିଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଇନଗତ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପଡିଛି ।

ବିଭାଗକୁ ଏକଥା ଜଣାଥିବା ଉଚ୍ଚିତ ଯେ, ଆମ ରଜ୍ୟରେ ଭୂମିହୀନ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାଷିମାନେ ହିଁ ଭାଗଚାଷ କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଧିକାଂଶ ଦଳିତ ଓ କୃଷି ଶ୍ରମୀକ । ପରିବାରର ଶ୍ରମ ଶକ୍ତିକୁ ମୂଳଧାରକରି ଯେଉଁ ବଡଚାଷିମାନେ ନିଜର ସମସ୍ତ ଜମିକୁ ଚାଷ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଅଥବା ଅଣଚାଷି ପରିବାର ଅଥଚ ଜମିର ମାଲିକ ଅଟନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଜମି କର ଆଣି ଚାଷ କରନ୍ତି ।

ଭାଗଚାଷ କରୁଥିବା ପରିବାରର ସେପରି ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା ନାହିଁ ଯାହା ଭରସାରେ ସେମାନେ ଏକାସାଙ୍ଗେ ବହୁ ଅଧିକ ଜମିକୁ ଚାଷ କରିପାରିବେ । ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରା ସେମାନଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଭାଗଚାଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ଦୂରେଇ ଦେବ ଓ ବଡ ତଥା ବହୁ ରାଷ୍ଟ୍ରିୟ କମ୍ପାନୀ ଯେଉଁମାନେ ଏବେ ଚାଷରେ ନିବେଷ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେଣି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଆଣିଦେବ । ଭାଗଚାଷ ଓ ଭାଗଚାଷି ବଷୟରେ ଏହି ରାଜିନାମରେ ଅସ୍ପଷ୍ଟତା ଓ ‘ଲିଜ ଗ୍ରାହୀ ଚାଷି’ ଭଳି ଶଦ୍ଦର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପରବର୍ତ୍ତି ସମୟରେ ଏହିମାନଙ୍କୁ ହିଁ ସୁହାଇବ ।

ଜମି ମାଲିକ ଓ ଲିଜ ଗ୍ରହିତା ମଧ୍ୟରେ ଆପୋଷ ବୁଝାମଣା ଦ୍ୱାରା ରାଜିନାମା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଉପରେ ଏଥିରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉଛି । ଦେବା ଓ ନେବା ଲୋକଙ୍କ ଭିତରେ ଯେତେବେଳେ କ୍ଷମତାର ଏତେ ଅସମାନତା ରହିଛି ସେତେବେଳ ଆମେ କେମିତି ଆଶା କରବା ଯେ, ଭାଗଚାଷି ମୁଲଚାଲ କରି ନିଜର ସ୍ୱାର୍ଥ ସୁରକ୍ଷିତ କରିପାରିବ ? ଆଂଚଳିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସ୍ଥିତି ଆଧାରରେ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ଏକଥାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରାମସଭା ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ କାହିଁକି ? ଫସଲ ହାନୀ ସ୍ଥିତିରେ ଭାଗଚାଷିର ଅସୁବିଧା ବିଶେଷ ଆଲୋଚିତ ହୁଏ ।

ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଏହି ରାଜିନାମାରେ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତିୟ ସହାୟତା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲେ ହେଁ ଏହା ଜମି ମାଲିକର ଇଚ୍ଛା ଅନିଚ୍ଛା ଉପରେ ଛାଡି ଦିଆଯାଇଛି । ଚାଷ ସମୟରେ ବିହନ, ସାର, କୀଟନାଷକର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ମେଣ୍ଟାଇବାକୁ ଯାଇ ଭାଗଚାଷିକୁ ମହାଜନ ଠାରୁ ଋଣ କରିବାକୁ ପଡେ । ଭାଗଚାଷିମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସରକାରୀ ସ୍ୱୀକୃତ ଅର୍ଥ ଲଗାଣକାରି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଋଣ ନ ଦେବା, ମହାଜନ ଉଚ୍ଚା ଦରରେ ସୁଧ ନେବା ପ୍ରଭୃତି କାରଣରୁ ଏମାନେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଚକ୍ରବ୍ୟୁହରୁ ମୁକୁଳି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ରାଜିନାମା ଆଧାରରେ ଋଣ ଦେବା ପାଇଁ ଏଥିରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ଋଣ ଅର୍ଥ ପରିଶୋଧର ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ୱ ସ୍ଥିର ନହେଲେ ଅନାଦେୟର ଆଶଂକାରେ କୌଣସି ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଋଣ ପ୍ରଦାନରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶକରିବେ ନାହିଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗଚାଷ ପାଇଁ ରାଜିନାମା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ହେବ ଏକଥା କୌଣସି ଜାଗାରେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇନାହିଁ ।

ସବୁଠାରୁ ବଡ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଲା ଓଡିଶା ଭୂ ସଂସ୍କାର (ଙଖଜ) ଆଇନ ଭିନ୍ନକ୍ଷମ, ନାବାଳକ, ବିଧବା, ସୈନ୍ୟ ବିଭାଗ କର୍ମକର୍ତ୍ତା ଓ କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ପ୍ରାପ୍ତ ରୟତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଚାଷକୁ ବେଆଇନ ଘୋଷଣା କରିଛି । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡିଶା ଜମି ସଂସ୍କାର ଆଇନର ସଂଶୋଧନ କରାନଯାଇ କେବଳ ଏକ ରାଜିନାମା ଜାରି କରାଗଲେ ଏହାର ଆଇନଗତ ବୈଧତା କେତେ ରହିବ ?

ଭାଗଚାଷିଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରକୃତରେ ଆମେ ଯଦି ତତ୍ପର ତେବେ ଦୁଇଟି ଗୁରିତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପୃଷ୍ଟଭୂମୀ ଉପରେ ଏହା ଆଲୋଚିତ ହେବାର ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପ୍ରଥମ କଥାଟି ହେଲା ଏହା ସବୁ ବେଳେ କୁହାଯାଉଛି ଯେ, ବେଶି ଲୋକ ଚାଷରେ ସାମିଲ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ଦେଶର ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦରେ ଏମାନଙ୍କର ଯୋଗଦାନ ବହୁତ କମ । ଏଣୁ ଯେତେ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କୁ ଏଥିରୁ ବାହାର କରାଯାଇ ପାରିଲେ ଚାଷ ଜମିର ମାଲିକାନା ଆକାର ବଢାଯାଇ ପାରିବ ଓ ଏହାଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦକତା ବଢିବ ।

ହେଲେ ଏକଥା ମଧ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ଯେ, ଏହା ଭାଗଚାଷିର ସ୍ୱାର୍ଥ କୌଣସି ମତେ ସୁରକ୍ଷିତ କରିପାରିବ ନାହିଁ, ବରଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ନାମମାତ୍ର ଚାଷିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଚାଷରୁ ବାହାର କରିଦେବ ଓ କାଳକ୍ରମେ ପାରମ୍ପରିକ ଫସଲ ବଦଳରେ ଅଧିକ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନକାରି ଫସଲ ହିଁ ଚାଷ ହେବ । ଏପରି ହେଲେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଂଚଳର ଅର୍ଥନୀତି, ଖାଦ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ ।

ଦ୍ୱୀତିୟ କଥାଟି ହେଲା ଭାଗଚାଷିଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା କଥା ଯେତେବେଳେ ଉଠିଛି, ସେତେବେଳ ଜମି ମଲିକଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି । ଏକଥା ସବୁବେଳେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, ଜମି ମାଲିକ ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ନେଇ ଅନିଶ୍ଚିତ ହେଉଥିବା ହେତୁ ଭାଗଚାଷକୁ ଆଇନସିଦ୍ଧ କରିବା ନେଇ ଅସୁବିଧା ଉପୁଜୁଛି । ଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ସକ୍ଷମ ନଥିବା ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ ଜମି ଥିବ ଓ ଚାଷ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଲୋକେ ଅସୁରକ୍ଷିତ ଥିଲେ ଆଗାମୀ ଦିନମାନଙ୍କରେ ସ୍ଥାନୀୟ କୃଷି ସଙ୍କଟ ଘେରକୁ ଚାଲିଯିବ ।

ଚାଷ କେବଳ ଉତ୍ପାଦକତା ଅଧାରିତ କେବେ ନଥିଲା । ଏହା ସ୍ଥାନିୟ ସଂସ୍କୃତି, ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଅର୍ଥନିତୀକୁ ସର୍ବଦା ସନ୍ତୁଳିତ କରି ଆସିଛି । ଭାଗଚାଷିର ମାନ୍ୟତାକୁ ଅଲୋଚନା କଲାବେଳେ ଅମର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ବ୍ୟାପକ କରିବାକୁ ପଡିବ ।

ପ୍ରଚଣ୍ଡ ରୌଦ୍ର ତାପରେ ଏବେ ଡହକ ବିକଳ ହେଉଛନ୍ତି ଉଭୟ ଉପକୂଳ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓଡିଶାର ଜନସାଧାରଣ । ସଧାରଣତଃ ଏପ୍ରିଲରୁ ଜୁନ ଭିତରେ ୪୫ଂ ରୁ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରା ଲଗାତାର ଭାବରେ ରହିଲେ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ପ୍ରବାହ ଜନୀତ ସତର୍କତା ଜାରି ହୋଇଥାଏ । ହେଲେ ଏଥରର ମାର୍ଚ ମାସରୁ ପରିସ୍ଥିତି ଅସମ୍ଭାଳ ହେଲାଣି ।

ଅଂଶୁଘାତର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ସକାଳୁଆ ବିଦ୍ୟାଳୟ ହେବା, ଶାରୀରିକ ଶ୍ରମକୁ ଦ୍ୱୀପହର ସମୟରେ ବନ୍ଦ ରଖିବା, ଯାନବାହନ, ବିଦ୍ୟାଳୟ, କର୍ମସ୍ଥଳୀ ସବୁଠି ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପିଇବା ପାଣି, ଓ.ଅର.ଏସ. ପୁଡିଆ, ଛାଇର ବନ୍ଦୋବସ୍ଥ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି । ୧୯୯୮ ମସିହାରେ ଅଂଶୁଘାତ ଯୋଗୁଁ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ୨୦୪୨ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଚକିତ କରିଥିଲା ।

ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ତରରେ ପୂର୍ବ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ସୂଚନାର ପ୍ରସାର ଦ୍ୱାରା ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଲଗାତାର ପ୍ରୟାସ ଫଳରେ ଅଂଶୁଘାତ ଜନୀତ ମୃତ୍ୟୁକୁ ତାପରଠାରୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ପାରିଛି । ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁ ସଂଖ୍ୟା ୨୩୭ ଥିବାବେଳେ ୨୦୧୦ରେ ୧୦୯ ଓ ୨୦୧୫ ରେ ଏହା ୬୭ ରେ ପହଞ୍ôଚ ଥିଲା । ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ସରକାରୀ ତତ୍ପରତା ବଢିଛି ।

ଏହା ସହିତ ସମାନୁପାତିକ ଭାବରେ ବଢିଛି ଅଂଶୁଘାତ ଜନିତ ମୃତ୍ୟୁକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବାରେ ପ୍ରଶାସନର କୁଣ୍ଠା । ନୀତିଗତ କ୍ଲିଷ୍ଟତା ଯୋଗୁଁ ମୃତ୍ୟୁ ପରବର୍ତ୍ତି ସହାୟତା ପ୍ରଦାନରେ ଅହେତୁକ ବିଳମ୍ବ ଓ ଅନେକାଂଶରେ ପ୍ରଶାସନିକ ବିଫଳତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି । ଦୀନ ମଜୁରିଆ ଭାବେ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିବା ନୂଆପଡା ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଖର୍ଲାକୋଟ ଗାଁର ଧନୀରାମ ୨୦୧୪ ମସିହା ଜୁନମାସର ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ଜଙ୍ଗଲକୁ କାଠ ଆଣିବା ପାଇଁ ଯାଇ ଆଉ ଫେରିନଥିଲେ ।

ଗୋଟିଏ ଆଡିବନ୍ଧ ଉପରେ ଥିବା ଗଛମୂଳେ ସେ ମରିପଡିଥିବା ଦେଖାଯାଇଥିଲା । ପରେ ପରିବାର ଲୋକେ ଶବକୁ ପୋତି ଦେଇଥିଲେ । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଖବର ପ୍ରଚାରିତ ହେବାପରେ ଶବକୁ ପୁଣିଥରେ କଢାଯାଇ ବ୍ୟବଚ୍ଛେଦ କରାଗଲା । ହେଲେ ଅଂଶୁଘାତ ଜନୀତ ମୃତ୍ୟୁ ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କରାଗଲା ନାହିଁ । ଅପର ପକ୍ଷରେ ଧନୀରାମର ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କଥା ଅନୁଯାୟୀ ସେଦିନ ପ୍ରକୃତରେ ବହୁତ ଗରମ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥିଲା ।

ମୃତ୍ୟୁ ସମୟର ପାରିପାଶ୍ୱର୍ୀକ ପରିସ୍ଥିତି ଆଧାରରେ ପାଣି ପିଇବାକୁ ବନ୍ଧକୁ ଯିବା ବେଳେ ହିଁ ଧନୀରାମଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି । ସେହିପରି ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାର ମନେଶ୍ୱର ବ୍ଲକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ରସନପୁର ଗାଁର କୁନ୍ଦୁରୁ ମିର୍ଦ୍ଧା ମଇ ମାସର ଖରାରେ କାମ ପାଇଁ ବାହାରକୁ ଯାଇଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କଲେ । ଖବର ପାଇ ପରିବାର ଲୋକେ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ନେଲେ । ସେଠାରେ ଡାକ୍ତର ତାଙ୍କୁ ମୃତ ଘୋଷଣା କରି ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଛେଦ କଲେ ।

ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଠାରୁ ଅଂଶୁଘାତ ମୃତ୍ୟୁର ପ୍ରମାଣ ଜନିତ ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଚେଦ ରିପୋର୍ଟ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ଥିବା ସତ୍ୱେ ଅଢେଇ ବର୍ଷ ଲାଗିଲା ଦଶହଜାର ଟଙ୍କାର ସହାୟତା ରାଶି ପାଇବା ପାଇଁ । ଏମିତି ଆହୁରି ଅନେକ ଘଟଣା ଅଛି ଯାହା ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସି ପାରି ନାହିଁ । ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ, ଅଂଶୁଘାତରେ ପ୍ରକୃତରେ କେଉଁ ବର୍ଗର ଲୋକମାନେ ବେଶି ପ୍ରଭାବିତ ହୁଅନ୍ତି ? ଏଥିପାଇଁ ଦିଆଯାଉ ଥିବା ସହାୟତା ରାଶିର ପାରିମାଣ ସ୍ୱଳ୍ପ ହେଲେବି ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେତେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ?

ଏହି ସହାୟତା ଟିକକ ପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରଶାସନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରବା ଭଳି ସେମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ଅଛି କି? ଏକଥାରେ ଦ୍ୱିରୁକ୍ତି ହେବାର ନାହିଁ ଯେ, କାମ ନକଲେ ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଖାଇବା ବନ୍ଦ, ସେହିମାନେ ହିଁ ଜୀବନକୁ ବାଜି ଲଗେଇ ପେଟ ପାଇଁ ବେଳ ଉବେଳ ନମାନି କାମକୁ ଯାଇ ଅଂଶୁଘାତର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି । ବୁଡିଯାଉଥିବା ଲୋକକୁ କୁଟାଖିଅ ଆଶ୍ରା ଭଳି ସାମାନ୍ୟ ଅର୍ଥରାଶି ବି ସେହି ସମୟରେ ପରିବାର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱ ରଖେ । ହେଲେ ପେଟ ପାଇଁ ପର ଘରେ ପାଉଟି ଖୋଜୁଥିବା ଲୋକେ କେତେଥର ବା ଧାଇଁପାରିବେ ଏ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରୁ ସେ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ।

ଅଂଶୁଘାତ ଜନୀତ ମୃତ୍ୟୁ କାଳିନ ସହାୟତା ୧ ଏପ୍ରିଲ, ୨୦୧୫ ଠାରୁ ଦଶ ହଜାରରୁ ପଚାଶ ହଜାର ଟଙ୍କାକୁୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଛି ଅଥଚ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦୁର୍ବିପାକ ଜନିତ ମୃତ୍ୟୁରେ ଚାରିଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦୁର୍ବିପାକ କାରଣରୁ କୌଣସି ଅଙ୍ଗ ହାନୀ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ହେଲେ ଅଂଶୁଘାତରେ ପ୍ରଭାବିତ ଅସୁସ୍ଥତା ବା ଭିନ୍ନକ୍ଷମତା ପାଇଁ କୌଣସି ସହାୟତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ।

ଏବର୍ଷ ମାର୍ଚ ମାସରୁ ଅଂଶୁଘାତ ମୃତ୍ୟୁର ଅଭିଯୋଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲାଣି । ଆଗକୁ ଆହୁରି ସଙ୍କଟମୟ ସମୟ ଆସୁଛି । ତେବେ ଏ ସଂକ୍ରନ୍ତୀୟ ପ୍ରଚଳିତ ନୀତିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ ପୂର୍ବକ ଲୋକଙ୍କୁ ସୁହାଇଲା ଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଣାଯାଇ ପାରିଲେ ହିଁ ଗରୀବ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପ୍ରକୃତ ସହାୟତା ପହଞ୍ôଚପାରିବ । ଅଂଶୁଘାତ ମୃତ୍ୟୁର ପ୍ରମାଣ ପାଇଁ ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଚେଦ ରିପୋର୍ଟ ଏକମାତ୍ର ଆଧାର ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

ବିଭନ୍ନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଚେଦକୁ ନେଇ ଗ୍ରହଣୀୟତା ନାହିଁ । କିଛି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଚେଦ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଆଣିବା ନେବା ଖର୍ଚ ବହୁଳ ଓ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ ହେଉଥିବା କାରଣରୁ ଲୋକେ ସକ୍ଷମ ହେଉନାହନ୍ତି । ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଚେଦର ପ୍ରକ୍ରୟାରେ ଏକାଧିକ ବିଭାଗର ଉପରସ୍ଥ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ସମ୍ପୃକ୍ତି ମଧ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କି୍ଲଷ୍ଟ କରୁଛି । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ, ଅଙ୍ଗନ ୱାଡି କର୍ମି ଓ ଆଶା କର୍ମିଙ୍କ ମିଳିତ ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ୱ କଥା ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ ଚିନ୍ତା କରାଯାଇପାରେ ।

ଦୃତ ସହରୀକରଣ, କଳକାରଖାନା ଓ ଖଣି ଖାଦନ ପାଇଁ ସବୁଜ ବାଷ୍ପର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ତାପମାତ୍ରା ବଢୁଛି । ଏହା ରୋଗ ବୃଦ୍ଧି, ଫସଲର ଉତ୍ପାଦକତା ଓ ଜୈବ ବିବିଧତା ହ୍ରାସର କାରଣ ହୋଇଛିି । ଏଥି ଯୋଗୁଁ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମାନେ ବି ସମପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଏଣୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ପ୍ରବାହ ଜନୀତ ଦୁର୍ବିପାକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତଙ୍କ ପୁର୍ନଃବାସ ସହିତ ଜଳବାୟୁ ସନ୍ତୁଳନ ଦିଗରେ ପ୍ରତିକାରାତ୍ମକ ପାଦକ୍ଷେପ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ କଡା ଆଭିମୂଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଡିବ ।

ଦୃଢ ମନୋବଳ ଓ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଦାଦନର ଦୁଃଖ ଭିତରେ ବି ସ୍ୱାଭୀମାନ ଓ ସ୍ୱାବଲମ୍ବନର ଇଚ୍ଛାକୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବାରେ ଏକଥା ରଞନଙ୍କ ସଂଘର୍ଷମୟ ଜୀବନ
କାହାଣୀ ବଖାଣ କରେ । ରଞନ ସାହୁ, ବୟସ ୪୫ ।

ବରଗଡ ଜିଲ୍ଲା ଗଇସିଲେଟ ବ୍ଲକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଜଡାମୁଣ୍ଡା ଗ୍ରାମର ବସିନ୍ଦା । ଗରିବ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମନେଇଥିଲେ ବି ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ହୋଇ ଅଧିକ ଉପାର୍ଜନ କରିବେ ଓ ପରିବରରୁ ଗରିବୀ ଦୂର ହେବ, ଏହା ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ । ହେଲେ ଗରିବଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନର କ’ଣ ମୂଲଅଛି? ମାଟ୍ରିକ ପଢୁ ପଢୁ ପାଠରେ ଡୋରି ବନ୍ଧା ହେଲା । ଘରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ସୁଧାରିବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ଚାଲିଆସିଲେ ପାଖ ସହର ବଲାଙ୍ଗିରକୁ ।

ଛୋଟ ଏକ ତେଜରାତି ଦୋକାନରେ ଅଳ୍ପ ଦରମାରେ ଚାକିରି କଲେ । ଏଥିରେ ତ ତାଙ୍କ ନିଜର ପେଟ ପୁରୁ ନଥିଲା; ଘରକୁ ବା ଆଉ ସହଯୋଗ କରିଥାନ୍ତେ
କି ରି? ଏହାରି ଭିତରେ ଦାଦନର ମାୟାଜାଲରେ ପଡିଗଲେ ରଞନ । ଅଧିକ ରୋଜଗାର ଆଶାରେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହ ଚାଲିଗଲେ ଉ ର ପ୍ରଦେଶ ।

ପ୍ରଥମେ ଗାଲିଚା ବୁଣା କାମରେ ସହଯୋଗୀ ଭାବେ କାମ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଦାଦନର ସମୟତକ କେବେବି ସୁଃଖକର ନଥିଲା । ମାଲିକ ଠାରୁ ଗାଳି ମାଡ
ଖାଇବା, ଅସ୍ୱସ୍ଥ୍ୟକର ପରିବେଶରେ ରହିବା, ଖାଇବାକୁ ଠିକରେ ନମିଳିବା ଭଳି ସମସ୍ୟା ସହିତ ପ୍ରତିଦିନ ଜୁଝିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ଠିକରେ ପାରିଶ୍ରମିକ ପାଇବା
ତ ଥିଲା ସ୍ୱପ୍ନ ।

ତଥାପି ମୁଣ୍ଡ ଝାଳକୁ ତୁଣ୍ଡରେ ମାରି କେମିତି ବି ଜୀବନ ଜୀଇଁବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ଦାଦନର ଏହି ଦାରୁଣ ସ୍ଥିତି କନ୍ତୁ ମନ ଭିତରର ସ୍ୱପ୍ନକୁ
ମାରି ।ରି ନଥିଲା । ଧିରେ ଧିରେ ଗାଳିଚା ବୁଣାର କଳାକୁ ଆୟ କରିଚାଲିଥିଲେ ରଞନ । ଏହାରି ଭିତରେ ବିତିଗଲା ଦୀର୍ଘ ବାର ବର୍ଷ । ନି ଟ ମଫସଲରୁ
ଯାଇଥିବା ଯୁବକଟିଏ ପାଳଟିଯାଇଥିଲା ଏକ କୌଷଳୀ କାରିଗର । ନିଜେ କିଛି କରିବାର ସ୍ୱପ୍ନ ପୁଣିଥରେ ଅଙ୍କୁରିତ ହେଉଥିଲା ମନରେ । ନା, ପରଦେଶରେ
ଖଟିବା ବହୁତ ହୋଇଗଲା !

ଏବେ ଫେରିଯିବା ନିଜର ଭିଟାମାଟିକୁ । ସତେ ଯେମିତି ବାର ବର୍ଷର ବନବାସ ସରିଯାଇଛି । ଗାଁ କୁ ଫେରି ନିଜ ବ୍ୟବସାୟ
ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ହାତରେ ପାହୁଲାଟିଏ ନାହିଁ । ଇଆରି ଭିତରେ ଭଉଣି ବାହାଘର ପାଇଁ ପୈତୃକ ଜମି ତିନି ଏକର ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧା ପଡି ସାରିଛି । ସହାସ ହାରି
ନଥିଲେ ରଞନ ।

ନିଜର କ ର୍ବ୍ୟ ନିଷ୍ଠା ଓ ସାଧୁତାକୁ ପାଥେୟ କରି ପୁରାତନ ବୈବସାୟୀକ ଚିହ୍ନା ପାରିଚିତଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ ମାଗିଲେ ଓ ସଫଳ ହେଲେ । ଚାରି
ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଋଣ ନେଇ ଗାଁ ଠାରୁ ଚାରି କିଲୋମିଟର ଦୂର କେରେକେଚିଆ ଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସ୍ୱପ୍ନର କାରଖାନା । ନିଜର ଚମକ୍ରର କରିଗରୀ କୌଷଳରେ
ସେ ତିଆରି କରୁଥିଲେ ଭଳିକି ଭଳି ଗାଲିଚା । କପାଡା ଭିତରେ ସୁତାକୁ ଫୁଟାଉ ଫୁଟାଉ ସତେ ଯେମିତି ସେ ନିଜର ସ୍ୱପ୍ନକୁ ରୂ ଦେଉଥିଲେ । ହେଲେ
ଭାଗ୍ୟ ବି ପରଖୁଥିଲା ତାଙ୍କର ଧର୍ଯ୍ୟ ।

ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ କ୍ଷତିରେ ଚାଲିଲା ବ୍ୟବସାୟ । ଋଣ ପରିଷୋଧ କରିବା କଷ୍ଟ ହୋଇପାଡିଲା । ଏମିତି ସମୟ ଆସିଲା,
ଗାଲିଚା ତିଆରି ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ରଞନ କୁହନ୍ତି “ଏହା ପରେ ବି ମୁ ସାହସ ହାରି ନଥିଲି । ତିଆରି ପରେ ବିକ୍ରିର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଜାଡିବା ପାଇଁ
ଯୋଗାଯୋଗ ଆରମ୍ଭ କଲି । କିଛି ପୁରୁଣା ଚିହ୍ନା ପରିଚୟ ଲୋକ ଏଥିରେ ସାହାଯ୍ୟ କଲେ । ନିକଟ ସମ୍ପର୍କିୟମାନଙ୍କଠୁ ହାତ ଉଧାରି ଆଣିଲି ।

ଆବଶୟକୀୟ କ ।ମାଲ ମଧ୍ୟ ବାକିରେ ମିଳିଗଲା । ଏଥର ପ୍ରଥମ ଥରର ଭୁଲକୁ ଅନେକ ମାତ୍ରାରେ ସୁଧାରି ପାରିଥିଲି ।” ଏବେ ରଞନଙ୍କର ଏହି ଗାଲିଚା
କାରଖାନା ଅନେକଙ୍କ ପାଇଁ ପାଳଟିଛି ପ୍ରେରଣାର ଉତ୍ସ । ଆଗରୁ ଦାଦନ ଖଟିବାକୁ ଯାଉଥିବା ୩୫ ଜଣ ସ୍ଥାନୀୟ ଯୁବକଙ୍କୁ କର୍ମ ସଂସ୍ଥାନ ଯୋଗେଇ ପାରିଛି
ଏହି କାରଖାନା ।

ସ୍ତ୍ରୀ, ଗୋଟିଏ ପୁଅ ଓ ଗୋଟିଏ ଝିଅକୁ ନେଇ ରଞନଙ୍କ ସଂସାରରେ ଏବେ ଆଉ ଆର୍ଥିକ ଅନାଟନ ନାହିଁ । ନିଜେ ମାସକୁ ପ୍ରାୟ ପନ୍ଦର
ହଜାର ରୋଜଗାର କରି ।ରୁଥିବା ବେଳେ କାମ କରୁଥିବା ସହକର୍ମିମାନେ ସାତରୁ ଅଠ ହଜାର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରୋଜଗାର କରି ।ରନ୍ତି । ସରକାରୀ ସ୍ତରରୁ କିଛି
ଆର୍ଥିକ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିଳେ କାରଖାନାର କଳେବରକୁ ବିସ୍ଥାର କରି ଆଉକିଛି ଯୁବକଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇ ଦାଦନ ସମସ୍ୟାକୁ ରୋକାଯାଇ ପାରନ୍ତା ବୋଲି
ରଞନଙ୍କ ମତ ।

ଶୀତର ଜାଡରେ ଘର ଭିତରେ ଶୋଇଥିବା ବେଳେ ଦେହରୁ କମ୍ବଳ ଖସିଗଲେ ନିଦ ଭାଙ୍ଗି ଯାଉଛି । ହେଲେ ଭାଗ୍ୟର ବିଡମ୍ବନା, କେବଳ ଶୀତ ନୁହେଁ, ଖରା ଓ ବର୍ଷାରେ ବି ଅନେକଙ୍କ ରାତି କଟୁଛି ରାସ୍ତା କଡରେ, ବସ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ, ରେଳ ଷ୍ଟେଶନରେ, ମନ୍ଦିରର ବାରଣ୍ଡାରେ, ଫ୍ଲାଇ ଓଭର ତଳେ । ଗାଁରେ ଚାଷ ଉଜୁଡି ଯାଉଛି, କୂଳ ବେଉସା ବୁଡିଯାଉଛି, ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସଂକୁଚିତ ହେଉଛି ।

ଗ୍ରାମାଂଚଳର ଭୂଷୁଡି ଯାଉଥିବା ଅର୍ଥନୀତି ଅନେକଙ୍କୁ ବାସ୍ତୁହରା କରିଦେଇଛି । ସହରମାନେ ଏବେ ପ୍ରଗତିର ଇଂଜିନ ସାଜିଛନ୍ତି । ଏଣୁ ସମସ୍ତେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସହରମୁହାଁ । କୁହାଯାଉଛି ୨୦୩୦ ବେଳକୁ ଭାରତର ଅଧା ଜନସଂଖ୍ୟା ସହରରେ ରହୁଥିବେ । ଭାରତ ଏକ ଗ୍ରାମ ବହୁଳ ଦେଶ ବୋଲି ଆମେ ଲେଖି ଆସୁଥିବା ରଚନାର ପ୍ରଥମ ଧାଡିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ।

କିନ୍ତୁ ଲୋକଙ୍କ ଭାଗ୍ୟରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିବ ? ରୋଜଗାର ଆଶାରେ ସହରକୁ ଚାଲି ଆସିଥିବା ଗାଁର ଏହି ମଣିଷମାନେ ଏଠି ତ ଅଧିକ ବେସାହାରା ଓ ଅସହାୟ ! ମଧ୍ୟ ରାତ୍ରିର ନିଶୁନ ସମୟରେ କେବେ ଯଦି ସହର ବୁଲିବେ ତେବେ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ମନେ ହେଉଥିବା ସହରଟି କେତେ ମାତ୍ରାରେ ଦରିଦ୍ର ଓ ସହନୁଭୂତିହୀନ ଜାଣିହେବ । ଦିନସାରା ଝାଳବୁହାଇ ରକ୍ସା ଟାଣିଥିବା ଲୋକଟି ଯାହା ମିଳିଳା

ଗଣ୍ଡେ ଖାଇ ନିଜ ରିକ୍ସାରେହିଁ ଶୋଇଯାଇଥିବ । ଦେହ ଉପରେ ଚାଦରଟିଏ ଥିଲେ ସେଇଟା ତାର ଭାଗ୍ୟ । ସକାଳୁ ଅଲଗା ହୋଇଯାଇଥିବା ପରିବାର, ଦୋକାନ ବନ୍ଦ ହେବାଯାଏ ଅପେକ୍ଷା କରେ ଏକତ୍ରିତ ହେବାକୁ କାରଣ ଦୋକାନର ବାରଣ୍ଡାହିଁ ସେମାନଙ୍କ ଘର । ଯେଉଁଠି ପ୍ରତି ମୁହୁର୍ତ୍ତରେ ବଚିଂବା ପାଇଁ ଏମିତି ସଂଘର୍ଷ, ସେଠି ପିଲାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା, ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାର ଚିକିତ୍ସା, ବୁଢା ବାପର ସମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଚିନ୍ତା କରିବା ବି ସ୍ୱପ୍ନ ।

୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଆମ ଦେଶରେ ଏହିଭଳି ବାସହରାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୧.୯୪ ମିଲିୟନ । ଆକଳନ କହେ ସହରର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅତିକମରେ ଏକ ଭାଗ ଲୋକଙ୍କର ରହିବା ପାଇଁ ଘରନାହିଁ । ବାସହାରା ଏହି ସହରି ମଣିଷମାନେ ସବୁବେଳେ ଅସୁରକ୍ଷାର ବଳୟରେ ରୁହନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ପଟେ ଅନିଶ୍ଚିତ ରୋଜଗାର ଆଉ ଅପର ପକ୍ଷରେ ବଜାର ନିର୍ଭରଶୀଳ ସହରି ଜୀବନରେ ପ୍ରତି ମୂହୁର୍ତ୍ତରେ ଖର୍ଚର ଆବଶ୍ୟକତା ।

ଏପରିକି ଝାଡା, ପାରିଶ୍ରା ନିମନ୍ତେ ଶୌଚାଳୟ ଖର୍ଚ ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ କରାଏ । ଗଣ୍ଡେ ଖାଇବା, ଶ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ୟର ଦୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡେ । ରାତିରେ ଖାଲି ପେଟରେ ଶୋଇବା ଏମାନଙ୍କ ଦେହସୁହା ହୋଇଯାଇଛି । ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ, ଏମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ପ୍ରାୟ ୮୦ ଭାଗ ଲୋକ ରାତିରେ ଖାଲି ବା ଅଧା ପେଟରେ ଶୁଅନ୍ତି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମହିଳା ଓ ଶିଶୁମାନେ ଅଧିକ ବିପଦଶଂକୁଳ ହୁଅନ୍ତି । ପ୍ରତିଦିନ ଏମାନେ ଶୋଷଣ ଓ ନିର୍ଯ୍ୟାତନାର ଶିକାର ହେଉଥିଲେବି ଭାଗ୍ୟ ଆଦରି ସହି ଯାଆନ୍ତି ।

ଅଂଚଳରେ କିଛି ଅପରାଧ ଘଟିଲେ ଏମାନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଥମେ ପୁଲିସ ଜୁଲୁମ କରେ । ସହର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ କରଣ ଆଳରେ ପ୍ରତି ମୁହୁର୍ତ୍ତରେ ଏହି ଅନିଶ୍ଚିତ ବାସସ୍ଥାନରୁ ବି ବିସ୍ଥାପନର ଭୟ ଏମାନଙ୍କର ଚିର ସହଚର । ସମସ୍ତଙ୍କ ଟାହିଟାପରା ଓ ଶାସନ, ପ୍ରଶାସନର ଅବହେଳାର ଶିକାର ହେଉଥିବା ଏହି ସହରି ବାସହରାମାନେ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ରହିବି କେବେ ଭୋଟ ଦେବାର ସୁଯୋଗ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ସତେ ଯେମିତି ଏମାନେ ସ୍ୱାଧିନ ଭାରତର ନାଗରିକ ନୁହନ୍ତି ।

ଆମ ଦେଶର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ କିନ୍ତୁ ଘଟଣାଟିକୁ ଗୁରୁତ୍ୱର ସହ ନେଇଛନ୍ତି । ବାସହରା ସ୍ଥିତିକୁ ସ୍ୱାଭିମାନ ସହ ବଂଚିବାର ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ପରିପନ୍ଥି ମନେକରି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଏଦିଗରେ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ୨୦୧୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୧୦ ଓ ମେ ୨୦ ରେ ଦେଇଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ରାଜ୍ୟରେ ବାସହରାଙ୍କ ଗଣନା କରାଯିବା ସହ, ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସୁବିଧା ସଂଯୁକ୍ତ ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ତିଆରି କରିବାକୁ କୁହାଯାଇଛି ।

ଏପରିକି ମହିଳା, ବୃଦ୍ଧ, ମାନସିକ ଅସୁସ୍ଥଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ଏହି ଆଦେଶର କିନ୍ତୁ ଧର୍ମକୁ ଆଖିଠାର ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ହେଉଛି । କେବଳ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ଛାଡିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସହର ଯଥା ମୁମ୍ବାଇ, କୋଲକତା, ଚେନ୍ନାଇ, ବାଙ୍ଗାଲୋର, ଲଖନୌ ଭଳି କୌଣସି ବି ସହରରେ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟକ ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ନାହିଁ ।

ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ୭ଟି, କଟକରେ ୬ଟି ଓ ପୁରୀରେ ୨ଟି ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ଖୋଲାଯିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା । ପ୍ରାଥମିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ୨୦୧୧ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀରେ ୨ଟି ଓ ପରେ ୨୦୧୫ ରେ ୩ଟି ଏପରି ମୋଟ ୫ଟି ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ଖୋଲି ସା୍ମର୍ଟ ସହର ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିବା ଭୁବନେଶ୍ୱର ନିଜ ଦାୟୀତ୍ୱ ତୁଟେଇ ଦେଇଛି । ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଜନସଂଖ୍ୟା ଆଠ ଲକ୍ଷ ।

ଊଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାନୁସାରେ ଏକ ଲକ୍ଷ ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ଅତିକମରେ ଗୋଟିଏ ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ଖୋଲାଯିବା କଥା, ଯାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରି ନାହିଁ । ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟ ସହରାଚଂଳର କଥା ନକହିବା ଭଲ । ଜରି ଓ କପଡା ଘେରା ଘରେ ଅନେକଙ୍କ ଜୀବନ କଟୁଛି । ସହର ଗଠନରେ ଏହି ବାସହରା ଲୋକଙ୍କ ଅବଦାନ ଅନେକ । ଏମାନଙ୍କ ଭିତରୁ କିଏ ଆମ ଘରେ ଖବର କାଗଜ ଦଉଛି, କିଏ ଘର ପୋଛୁଛି ।

ତାଙ୍କରି ଭିତରୁ ଅନେକେ ଆବର୍ଜନା ଗୋଟାନ୍ତି ତ ଅଉକିଛି ସହରର ରାସ୍ତା ଘାଟ, କୋଠାବାଡି ନିର୍ମାଣ, ଦ୍ରବ୍ୟ ପରିବହନ ପାଇଁ ଶସ୍ତାରେ ଶ୍ରମ ଦିଅନ୍ତି । ଜୀବିକା ଉପର୍ଜନର କିଛି ପନ୍ଥା ନମିଳିଳେ ଭିକ ମାଗି ଚଳନ୍ତି । ଚଉଡା ରାସ୍ତା, ଉଚ୍ଚ କୋଠା କେବଳ ସହରକୁ ସ୍ମାର୍ଟ କରି ପାରିବ ନାହିଁ । ଏଥି ପାଇଁ ପ୍ରଶାସନକୁ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଓ ଲୋକାଭିମୁଖି ହେବାକୁ ପଡିବ ।

ଊଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ସମ୍ମାନ ପୁର୍ବକ ସହରାଚଂଳ ବାସହରାଙ୍କ ଗଣତି କରାଯାଇ ଅବଶ୍ୟକତା ମୁତାବକ ଆଶ୍ରୟ ସ୍ଥଳି ନିର୍ମାଣ, ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ଭିତରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆବାସ ଓ କର୍ମ ନିୟୋଜନ ଯୋଗେଇ ପାରିଲେ ସହରରେ ରହୁଥିବା ସବୁଠାରୁ ଅସହାୟ ଲୋକଙ୍କ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ପାରିବ ଓ ଅମେ ନିଜକୁ ସ୍ମର୍ଟ ବୋଲି କହିବାରେ ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରିବା ।