ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ପୌରାଂଚଳ ଓ ଗ୍ରାମାଂଚଳରେ ପଂଚାୟତି ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିକଟରେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ଭାଜପା)ର ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଓ ଚିତାକର୍ଷକ ବିଜୟ ଆଂଚଳିକ ଦଳମାନେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିବା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ନିଜ ପତିଆରାକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିବାର ଆଶା ବାନ୍ଧି ରଖିଥିବା ଅନ୍ୟ ‘ଜାତୀୟ’ ଦଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ଶିକ୍ଷଣୀୟ କଥା ଆଣିଦେଇଛି ।
ଯେଉଁ ଶିବସେନାର କାନ୍ଧ ଉପରେ ପାଦ ରଖି ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଭାଜପା ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା ଏବଂ ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ମେଂଟ କରି ଭାଗୀଦାର ଥିଲା, ତା’ସହ ମେଂଟ ଭାଙ୍ଗିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଭାଜପା ଆଜି ଶିବସେନାକୁ ପଛରେ ପକାଇ ଆଗକୁ ଆସିଯାଇଛି ।
ଅଧିକାଂଶରେ ଏହି ଅବସ୍ଥା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ ବା ଅନୁପସ୍ଥିତ ପ୍ରାୟ ବିରୋଧୀଦଳ ଦାୟୀ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଛନ୍ତି କଂଗ୍ରେସ, ନ୍ୟାସନାଲିଷ୍ଟ କଂଗ୍ରେସ ପାର୍ଟି (ଏନ୍.ସି.ପି.) ଏବଂ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ନବନିର୍ମାଣ ସେନା (ଏମ୍.ଏନ୍.ଏସ୍) ।
ଭାଜପା ରଣନୀତିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଦିଗଟି ଥିଲା ଯେ ସୁଯୋଗ ଦେଖି ସେମାନେ ଯେମିତି ଏନ୍.ସି.ପି., କଂଗ୍ରେସ ଓ ଏମ୍.ଏନ୍.ଏସ୍ର ନେତାମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଭିତରକୁ ‘ସ୍ୱାଗତ’ କରିବେ । ଏପରି କରି ସେମାନେ ନିଜ ଦଳର ସିଟ୍ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ାଇ ପାରିଲେ ।
ସମଗ୍ର ଅଭିଯାନରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ସହ ସବୁ ପ୍ରଚାର ପୋଷ୍ଟର ଏବଂ ବଡ଼ ବଡ଼ ପ୍ରଚାର ସ୍ତମ୍ଭ ମାନଙ୍କରେ ‘ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ’ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଫଡ଼ନାଭିସ୍ଙ୍କୁ ଭାଜପାର ‘ମୁହଁ’ ହିସାବରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ରଣନୀତିଟି ସେମାନଙ୍କୁ ବେଶ୍ ଭଲ ସାହାଯ୍ୟ କଲା ।
ଯେହେତୁ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଲୋକେ ଫଡ଼ନାଭିସଙ୍କୁ ଜଣେ ମାମୁଲି ରାଜନେତା ହିସାବରେ ଦେଖନ୍ତି ନାହିଁ । ଦଳ ମଧ୍ୟ ଶିବସେନାର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଗୁଡ଼ିକଠୁ ନିଜକୁ ଦୂରେଇ ରଖିଲା, ବିଶେଷକରି ବୃହନ୍ ମୁମ୍ବାଇ ମୁନିସିପାଲ ନିଗମ ଠାରୁ । ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ସହଯୋଗୀ ଥିବା ଶିବସେନାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଦୂରରେ ରଖାଗଲା ।
ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ କାରଣ ଯାହା ଭାଜପାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିବ ତାହା ହେଲା ଯେ, ୨୦୧୬ରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଏବଂ ଉପଜାତି (ନିର୍ଯାତନା ବିରୋଧୀ) ଆଇନର ଉଚ୍ଛେଦପାଇଁ ମରାଠା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଯେଉଁ ଅଭିଯାନ ଚାଲିଥିଲା ।
ଯଦିଓ ମରାଠାମାନେ ଦୁଃସ୍ଥ ଓ ନିଯୁକ୍ତିବିହୀନ ଜୀବନ ବିତାଉଛନ୍ତି, ରାଜ୍ୟର ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଜୀବନରେ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ତଥାପି ବି ଅନୁଭୂତ ହେଉଛି । ଆଶଙ୍କାରେ ଥିବା ଅଣମରାଠା ଗୋଷ୍ଠୀମାନେ ଏହି ଦଳ ପ୍ରତି ଢଳିଲେ ଯେହେତୁ ଏଠି ମରାଠା ମାନଙ୍କର ଆଧିପତ୍ୟ ନାହିଁ ।
ଫଡ଼୍ନାଭିସ୍ ସେହି ହାତଗଣତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଜଣେ ଯେ ମରାଠା ନହୋଇ ବି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ଫଡ଼ନାଭିସ୍ ପ୍ରଥମରୁ ହିଁ ମରାଠାମାନଙ୍କୁ ଆଶ୍ୱାସନା ଦେଇଆସିଛନ୍ତି ଏବଂ ସବୁଲୋକମାନଙ୍କର ସବୁ କଥା କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ଆସିଛନ୍ତି ।
ଏକଥା ବି ଦେଖାଯିବ ଯେ ବିମୁଦ୍ରାୟନର କ୍ଷୋଭଟି ଭାଜପା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯାଇନାହିଁ । ଏକାକୀ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାପାଇଁ ଭାଜପାକୁ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଇଥିବା ଶିବସେନା ବ୍ୟତିରେକ କଂଗ୍ରେସ ବା ଏନ୍.ସି.ପି. କେହି ବି ଲୋକଙ୍କ କ୍ରୋଧକୁ ନିର୍ବାଚନୀ ଫାଇଦାରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇପାରି ନାହାନ୍ତି ।
ଅନେକ ଘୋଟାଲା ଏବଂ କୃଷକ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଔଦ୍ଧତ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସହିଷ୍ଣୁତା ଯୋଗୁଁ କଂଗ୍ରେସ ଓ ଏନ୍.ସି.ପି.ର ମିଳିତ ସରକାରଙ୍କୁ ଲୋକେ ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।
ଏମାନେ ଏଥର ଭାଜପାକୁ ମୁକାବିଲା କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି, ଯେହେତୁ ଫଡ଼ନାଭିସଙ୍କର ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାବମୂର୍ତି ରହିଛି ଓ ସେ ବିକାଶ ଆଣିଦେବେ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଛନ୍ତି ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ଗ୍ରାମାଂଚଳର ଲୋକେ ଅନେକ ସମସ୍ୟାକୁ ନେଇ ତଟସ୍ଥ ଯାହା ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ସମାଧାନ ନହୋଇପାରି ପଡ଼ିରହିଛି ଯଥା ପାନୀୟ ଜଳ ଯୋଗାଣର ଦୁର୍ବଳ ସ୍ଥିତି, ବିଦ୍ୟୁତ ଯୋଗାଣରେ ଅନିୟମିତତା, ଖରାପ ସଡ଼କ, ଦୁଃସ୍ଥ ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବାର ଭିତିଭୂମି, କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ଯୋଜନା ପାଇଁ ହିତାଧିକାରୀ ଚିହ୍ନଟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦୁର୍ନୀତି ଏବଂ ପଂଚାୟତ ପ୍ରତିନିଧିମାନଙ୍କର ମନମୁଖୀ ଆଚରଣ ଇତ୍ୟାଦି ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜଧାନୀ ମୁମ୍ବାଇ ସହରରେ ବାର୍ଷିକ ୩୭ହଜାର ୫୨କୋଟିର ବଜେଟ ଥିବା ସତ୍ୱେ ସବୁ ଭିତିଭୂମିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଷୁଡ଼ି ପଡ଼ିବା ସ୍ଥିତିରେ ଅଛି ଏବଂ ସହରାଂଚଳ ବିକାଶର ପ୍ରତିଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ କୁଶାସନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଆସିଛି ।
ଯଦିଓ ଶାସନରେ ୪ଥର ଥିବା ସତ୍ୱେ ଜନଅସନ୍ତୋଷକୁ ଶିବସେନା ଅତିକ୍ରମ କରି ଶିବସେନା ନିଜର ସିଟ୍ ସଂଖ୍ୟାରେ ୯ଟି ଅଧିକ ସିଟ୍ ଯୋଡ଼ିପାରିଛି ତେବେ ଏହି ଦଳ ଆଉ ଆଂଚଳିକ ଅସ୍ମିତାକୁ ପୁଞ୍ଜି କରି ଅଧିକ ଅମଳ କରିପାରିବନି, ଏକଥା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି ।
ଯୁବପିଢ଼ିର ମୁମ୍ବାଇକାର ତଥା ମହାରାଷ୍ଟ୍ରବାସୀ ଆଂଚଳିକ ଏବଂ ଭାଷାଗତ ଅସ୍ମିତା ଅପେକ୍ଷା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଛନ୍ତି । ଯଦିଓ ଶିବସେନା ନିଜର ଆବେଦନଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାପକ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି ତେବେ ଏହି ସବୁ ବର୍ଗର ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ନିଜ ରଣନୀତିକୁ ପରିମାର୍ଜିତ କରିବା ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ଭବପର ହେଇନାହିଁ ।
ପୁଣି ଏହି ଦଳକୁ ଯେଉଁ କଥାଟିର ସନ୍ତୁଳନ ଆଣିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ତାହା ହେଲେ ଏହାର ‘ଏ ମାଟିର ସନ୍ତାନ’ଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିବା ପାରମ୍ପରିକ ଆବେଦନ ସହ ‘ବାହାରିଆ’ମାନଙ୍କର ଆଶା ଓ ଆକାଂକ୍ଷା । ନିଜର ଉଦ୍ୟମ ସତ୍ୱେ ଶିବସେନା ଗୁଜୁରାଟୀ, ଉତର ଭାରତୀୟ ଓ ଯୁବପିଢ଼ିର ଭୋଟଗୁଡ଼ିକୁ ହରାଇଲା ଯାହାକି ମୁମ୍ବାଇରେ ଭାଜପା ଖାତାକୁ ଗଲା ।
ଶିବସେନା ସହର କେନ୍ଦ୍ରିତ ଗୋଟିଏ ଦଳ ହିସାବରେ ପରିଚିତ ଯାହାକି ଏଥର ମଧ୍ୟ ପୁନଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ଯେତେବେଳେ ଏହାର ନିର୍ବାଚନୀ ଅଭିଯାନ ମୁଖ୍ୟତଃ ମୁମ୍ବାଇ ଓ ଥାନେ ସହରରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ ହୋଇଥିଲା ।
କଂଗ୍ରେସ, ଏନ୍.ସି.ପି ଏବଂ ଏମ୍.ଏନ୍.ଏସ୍. ପାଇଁ କାନ୍ଥରେ ଯାହା ଲେଖାଯାଇଛି ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଉଛି । ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ଦଳ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ‘ଗରିବର ବନ୍ଧୁ’ ଭାବମୂର୍ତି ତଥା ଭୂତପୂର୍ବ ନେତାମାନଙ୍କର କୃତିକୁ ପୁଞ୍ଜି କରି ଭୋଟ ଅମଳ କରିପାରିବେନି ।
ସେମାନଙ୍କର ଦୁର୍ନୀତି ଓ ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବଢ଼ିଚାଲିଥିବା କ୍ରୋଧକୁ କବଳିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ଦଳମାନଙ୍କୁ ହାତରେ ଟୋପିଟିଏ ଧରି ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରକୁ ଯାଇ ଲୋକଙ୍କ ସହ କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ; ନିଜ ପ୍ରତି ଜନସମର୍ଥନର ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିବା ପାଇଁ ।
ଦଳ ଭିତରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଗୋଷ୍ଠୀ କନ୍ଦଳ, ନିଜ ଭିତରେ ଥିବା ଭିନ୍ନମତକୁ ପଦାରେ ପକାଇବା ଏବଂ ସେମାନେ ଯାହା କଲେ ବି ନିଜର ପାରମ୍ପରିକ ଭୋଟରମାନେ ଏମାନଙ୍କୁ ହିଁ ବାଛିବେ ବୋଲି ଧରିନେବା ଇତ୍ୟାଦି ମନୋଭାବରେ ଦୃଢ଼ ପରିବର୍ତନ ଦରକାର ।
ଏମ୍.ଏନ୍.ଏସ୍. ପ୍ରାୟତଃ ନିର୍ମୁଳ ହୋଇଯିବାର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ହେଉଚି ଏହି ଦଳଟି କୌଣସି କାମ ନକରି କେବଳ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠୁ ବଡ଼ ଭାବନାଟି ତିଆରି କରି ତା ଉପରେ ଆଳସ୍ୟ ପରାୟଣ ହୋଇ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ।
ତଥାପି ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହି ସବୁ ଦଳମାନେ ନିଜର ପୁନଃଉଥାପନ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ କାହିଁକି ନା କେନ୍ଦ୍ର ବିଜିତ ଦଳର ଶାସନ ଏବଂ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ଶାସନ ଯୋଗୁଁ ଗୋଟିଏ ବଳିଷ୍ଠ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଅଭାବ ରାଜ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ କିଛି ଭଲ ଖବର ଦେଉନାହିଁ ।
( How ‘National’ beat ‘Regional’- MARCH 4, 2017 VOL L II NO 9-EPW EDITORIAL-1 )