ଭୂମି

 

 

କେଦାର ମିଶ୍ର

ରଜ ଏକ ପାର୍ବଣ କେବଳ ନୁହଁ, ଏହା ଓଡିଆ ଜନଜୀବନର ସବୁଠୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ। ସବୁ ଭାରତୀୟ ପାର୍ବଣ ପରି ଏହା ମଧ୍ୟ କୃଷିଭିତ୍ତିକ, ହେଲେ ରଜ ର ସାଂସ୍କୃତିକ ଦର୍ଶନ ଆଉ ଟିକେ ବ୍ୟାପକ।

ଏହା ବୋଧେ ସେଇ ଅଳ୍ପ କେତୋଟି ପାର୍ବଣ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ଯହିଁରେ ନାରୀକୁ ଓ ନାରୀତ୍ଵର ଶକ୍ତିକୁ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ।

ରଜରେ ଓଡିଆଣୀ ର ଭୂମିକା ସର୍ବୋପରି। ସେ ଉତ୍ସବର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ। ସେ ଝିଅ ହେଉ ବା ବୋହୁ, ମା ହେଉ ବା ଜେଜେ ମା – ରଜରେ ତାର ଇ ମଉଜ।

ସେ ହିଁ ଅନ୍ନଦାତ୍ରୀ ଓ ଆନନ୍ଦର ଉତ୍ସ। ସାଜ, ରଜ ଓ ମଉଜ ର ଏକ ସାମାଜିକ ବିଶ୍ଲେଷଣ ଯଦି କରାଯାଏ ଆମକୁ ଚକିତ କଲା ପରି ଅନେକ ତଥ୍ୟ ମିଳିବ। ରଜ ,ସାଜ ଓ ମଉଜ କୁ ନେଇ ସାତୋଟି ସାରକଥା-

୧. ଭୂମି ଓ ନାରୀ, ରଜ ପାର୍ବଣ ର ଦୁଇ ପ୍ରମୁଖ ବିନ୍ଦୁ। ରଜରେ ବସୁମାତା ର ବନ୍ଦନା ସହିତ ନାରୀତ୍ବର ଜୟଗାନ କରାଯାଏ। ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ ମିଥୁନ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ବାସୁକୀ ସାପ ଟିକେ କଡ ଲେଉଟାଏ।

ଏଠି କହିରଖିବା ଉଚିତ ହେବ ଯେ ଭାରତୀୟ ଲୋକ କଳ୍ପନାରେ ବାସୁକୀ ନାଗର ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଆମର ପୃଥିବୀ ଅବସ୍ଥାପିତ। ବାସୁକୀର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଇ ଆମକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିଛି,ତେଣୁ ତାର କଡ ଲେଉଟା ସମୟରେ ପୃଥିବୀ କୁ ଟିକେ ବି ଯେମିତି ଆଘାତ ନ ଲାଗେ, ସେଥିଲାଗି ସତର୍କ ହେବା ରଜ ର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମାନ୍ୟତା।

୨.  ଅନ୍ୟ ଏକ କଥନ ଅନୁଯାୟୀ ବର୍ଷା ପୂର୍ବରୁ ମାଟି ଉର୍ବରା। ତାକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା ଓ ତାର ଉର୍ବରା ଶକ୍ତି କୁ ଉତ୍ସବ ମୁଖର କରିବା ଲାଗି ରଜ ର ପରିକଳ୍ପନା। ରଜ ତିନି ଦିନ ଭୁମି ପ୍ରତି ଆମର ସଚେତନତା ବେଶ୍ ଅଧିକ। ବୈଦିକ ସୂକ୍ତ ଅନୁସାରେ – ମାତା ଭୂମି ଅହମ୍ ପୁତ୍ରୋ ପୃଥିବ୍ଆ।

ତେଣୁ ପହିଲି ରଜରେ ସାଜ, ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ଉତ୍ସବ ଓ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ବାସୀ ଦିନ ଭୁମି ଦହନ। ତା ପରଦିନ ବସୁମାତା ସ୍ନାନ।

୩.  ରଜ ସହିତ ଆମ ଜୀବନର ଏମିତି କିଛି ଭାବ ଜଡିତ ହେଇ ରହିଛି ଯାହାକୁ ଆମେ ସବୁଠୁ ଆନନ୍ଦ ଦାୟକ ବୋଲି ଭାବୁ। ସବୁଠୁ ସ୍ବାଦିଷ୍ଟ ପିଠା ଓ ବ୍ୟନ୍ଜନ, ସବୁଠୁ ସୁନ୍ଦର ଦୋଳି, ସବୁଠୁ କୁଶଳୀ ଖେଳ ଓ ସବୁଠୁ ମଧୁର ବିଳାସ- ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ କହିଲେ ରଜ ହେଉଛି ସବୁ ସୁନ୍ଦର ଓ ମଧୁର ର ସମନ୍ବୟ।

୪.  ରଜ ସହ ନାରୀ ଜୀବନ ର ବହୁ ଭାବ ଓ ଅନୁଭବ ଜଡିତ। ମୁଳତଃ ଏହା ନାରୀ ମାନଂକ ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ସବ ଅବସର।

ଘର କରଣ ଓ ଜଂଜାଳ ରେ ବ୍ୟସ୍ତ ନାରୀ ଟି ଏହି ପର୍ବରେ ଘରର ଅଲିଅଳ ଦୁଲାଳୀ। ସେ ଦୋଳି ଖେଳେ, ପୁଚି ଖେଳ ରେ ଦିନ ବିତାଏ, ଭୁମିରେ ତା ପାଦ ଲାଗେନି। ବସୁମାତା ସହିତ ନାରୀତ୍ବ ର ଏହି ଯୁଗଳ ଉତ୍ସବ ସବୁଠୁ ନିଆରା।

୫.  ରଜ ସହିତ ଓଡିଶୀ ଲୋକଗୀତ ଓ ନାଚର ସମ୍ପର୍କ ବହୁ ପୁରୁଣା।ରଜ ଗୀତ ରେ ନାରୀ ଜୀବନର ପୀଡା ଓ ଉଲ୍ଲାସ, ତାର ସ୍ବପ୍ନ ଓ ସଂକଳ୍ପ ତଥା ପୃଥିବୀ ଗଢିବା ଲାଗି ନାରୀ ର ଭୁମିକା ବିଷୟରେ ବେଶ୍ ସୁନ୍ଦର କଥା ସବୁ ରହିଥାଏ।

୬.  ପ୍ରକୃତି ସହ ମଣିଷର ସମ୍ପର୍କ ଓ ପୃଥିବୀ କୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ମାନବୀୟ ଦାୟିତ୍ବ ବିଷୟରେ ରଜ ଆମକୁ ବହୁ ଭାବରେ ସଚେତନ କରେ। ଭୁମିକୁ କଷ୍ଟ ନଦେବାର ବାର୍ତା ପଛରେ ଏକ ମାନବୀୟ ଆଦର୍ଶ ରହିଛି, ଯାହା ଆଜି ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ବପୁର୍ଣ।

୭. ମଜା ର କଥା ହେଉଛି, ଉପକୁଳ ଓଡିଶାରେ ରଜ ମଉଜ ଓ ଆନନ୍ଦର ପର୍ବ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାରେ ଏହା ନିଷ୍ଠା ଓ ନିଷେଧର ପର୍ବ। ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାରେ ନାରୀ ମାନେ ଏହି ସମୟରେ ମୁଣ୍ଡ ସଜାନ୍ତି ନାହିଁ କି ରାତିରେ ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ। ଆଦିବାସୀ ମାନେ ରଜ କୁ ଆଉ ପ୍ରକାରେ ପାଳନ୍ତି। ତେବେ ସବୁ ପାଳନ ର ଏକ ମାତ୍ର ସାଧାରଣ ନିୟମ ହେଉଛି ପୃଥିବୀ ଓ ନାରୀ ପ୍ରତି ଅସୀମ ସମ୍ମାନ ।

ଓଡିଶା ଡଟ କମ