ଶିକ୍ଷା

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ କୌଣିସି ପିଲାକୁ ସେହି ସମାନ ଶ୍ରେଣୀରେ ଅଟକ ରଖାଯିବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି । ଅର୍ଥାତ ପିଲାଟି ଥରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀକୁ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଆପେ ଉନ୍ନୀତ ହୋଇ ଚାଲିବ । ଅନେକଙ୍କ ଧାରଣା ଯେ ଏଥିରେ ଯେହେତୁ ଭଲ ଆଉ ଖରାପ ଭତରେ ଛଟେଇ ହେଉନାହିଁ, ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଖରାପ କରିଦେଉଛି । ଏଣୁ କିଛି ଶିକ୍ଷକ, ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଶାସକମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ନଜରକୁ ଆସିଛି ।

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଏହି ଧାରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ପୂର୍ବ ପରି ପଞ୍ଚମ ଓ ସପ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀରେ ବୋର୍ଡ ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ କିଛି ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିଚାରାଧିନ ଅଛି । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଗଣ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ମଧ୍ୟ ଏମିତି ବିଚାର କରୁଥିବା ଗଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଚର୍ଚାକୁ ଆସିଥିବା ବେଳେ ଏହି ଆଲେଖ୍ୟ ଆଲୋଚନାର ଆଉ ଏକ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିବ । ନିକଟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ହୋଇଥିବା ବାର୍ଷିକ ପରୀକ୍ଷାରେ ଏମିତି କିଛି ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।

ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରଶ୍ନ ପତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି, ଲିଖିତ ପରୀକ୍ଷା ଖାତାକୁ ଅନ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷକମାନେ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା ପ୍ରଭୃତି ଏଥର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ହୁଏତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ପରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପିଲାଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷଣ ଦକ୍ଷତାକୁ ପରଖିବା ।

ହେଲେ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଆଗରୁ ପ୍ରଶ୍ନପତ୍ର ପ୍ରଘଟ, କଳାପଟା ଓ ପରୀକ୍ଷାଖାତାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖି ପରୀକ୍ଷା କରେଇବା ଭଳି ଘଟଣା ଅନେକ ଜାଗାରେ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିଛି । ତୁତ ମୁତୁରି ମୁତ ମୁତୁରି ନ୍ୟାୟରେ କଥାଟି ଜଣା ଅଥଚ ଅଜଣା ହୋଇ ରହିଯାଇଛି । ଅ- ଆ , ଯୋଗ- ବିୟୋଗ ଭଳି ସର୍ବ ନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷଣ ପିଲାଙ୍କର ନାହିଁ ବୋଲି ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଅଭିଯୋଗର ଶରବ୍ୟ ହେଉଥିବା ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ହୁଏତ ଏଥିରୁ ମୁକୁଳିବାକୁ ଏପରି କରିଥାଇ ପାରନ୍ତି ।

ହେଲେ ଏମିତି ସ୍ଥିତିରେ ପିଲାଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ଓ ଦକ୍ଷତା ପରୀକ୍ଷା କରାଗଲା ନା ଶିକ୍ଷକମାନେ ଅପଦସ୍ତ ହେଲେ ଏହା ବୁଝିବା ଲୋକ ଠିକ ବୁଝି ପରୁଥିବେ! ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିରୋଧ କରିବାର ପ୍ରମୁଖ ଯୁକ୍ତି ହେଉଛି ଯେ, ଏହା ଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ହ୍ରାସ ପାଉଛି । କହିବାକୁ ଗଲେ ପୁର୍ବ ଶ୍ରେଣୀର ପାଠ ଜାଣି ନଥିବା ପିଲା ପରବର୍ତ୍ତି ଶ୍ରେଣୀକୁ ଉନ୍ନିତ ହେଲେ ସ୍ଥିତି ଆହୁରି ଖରାପ ହେଉଛି । ଏହା ପ୍ରକୃତ କଥା ।

ତେବେ ଏହାରି ଆଳରେ ପିଲାଙ୍କୁ ଫେଲ କରାଯିବାର ଯୁକ୍ତି ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ । କାରଣ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ପିଲାଙ୍କୁ ଅଟକ ନରଖିବା କଥା କୁହାଯାଇଥିଲେ ହେଁ ମୂଲ୍ୟାୟନକୁ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ କୁହାଯାଇ ନାହିଁ । ଏହି ଆଇନ ଆନୁଯାୟୀ ନିରନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରୟାରେ ପିଲାଙ୍କ ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯିବା କଥା କୁହାଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀର ଏକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତର ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ତାରି ଆଧାରରେ ଶିକ୍ଷକ ପିଲାଙ୍କୁ ପଢେଇବେ ଓ ନିରନ୍ତର ଭାବେ ମୂଲ୍ୟାୟନ ମଧ୍ୟ କରିବେ ।

ଯେକୌଣସି ମୂହୁର୍ତ୍ତରେ ପିଲାଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତରରୁ ନିମ୍ନକୁ ଯାଉଥିବାର ଅନୁଭବ ହେଲେ ସେଥିପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରବଧାନ କରିବେ । ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷେ ‏ଯଦି ନିରନ୍ତର ମୂଲ୍ୟାୟନ ହେଉଥିବ ତାହେଲେ ବାର୍ଷିକ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇ ଫେଲ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡିବ ନାହିଁ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଶ୍ରେଣୀ କକ୍ଷ, ଶୌଚାଳୟ, ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ର ଅନୁପାତ, କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ ଓ ସମୟ ନିର୍ଘଣ୍ଟ, ଗ୍ରନ୍ଥାଗାର, ଖେଳପଡିଆ, ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପକରଣ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି ।

ହେଲେ ବିଭିନ୍ନ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ମାତ୍ର ଚାରି ଶତକଡା ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହି ମାନ ପୁରଣ କରିପାରଛନ୍ତି । ଏବେ ବି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ନାହାନ୍ତି । ତିରିଶ ଭାଗରୁ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ପହଞ୍ôଚ ପାରିନାହିଁ । ଶୌଚାଳୟର ଅଭାବରୁ ମାସିକ ଋତୁଶ୍ରାବ ସମୟରେ ଝିଅ ମାନେ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହୁଛନ୍ତି । ବାଧାହିନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିବା କାରଣରୁୁ ଅନେକ ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ବିଦ‏୍ୟାଳୟକୁ ଅସୁନାହାନ୍ତି ।

ଏପରି ସ୍ଥଳରେ ଆମେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା କିପରି ଆଶା କରିବା? ପ୍ରଥମରେ ଆମେ ଏସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସୁଧାର ଆଣିବା ଓ ତାପରେ ପିଲାଙ୍କୁ ଦାୟୀ କରି ପାରୀକ୍ଷା କଲେ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେ ହେବ । ଅନ୍ୟଥା ମୁଣ୍ଡ ବ୍ୟଥା ପାଇଁ ମୁଣ୍ଡ କାଟ କଲା ଭଳି କଥା ହେବ । ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା ଓ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତରକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାର ଆଉ ଏକ ଦିଗ ହେଲା ନିରନ୍ତର ତଦାରଖ କରିବା । ବିଦ୍ୟାଳ଼ୟ ସ୍ତରରେ ତଦାରଖ ଓ ସହାୟତା ପାଇଁ ସର୍ବ ଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସିଆରସିସି ଓ ବିଆରସିସି ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ରାଜ୍ୟସ୍ତରରୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ତଦାରଖ ବ୍ୟବସ୍ଥା ‘ସମୀକ୍ଷା’ ଓଡିଶା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରୀଙ୍କ ତତ୍ୱାବଧାନରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି । ନୀୟମାନୁଯାୟୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସିଅରସିସି ଅତିକମରେ ମାସରେ ଦଶଟି ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପରିଦର୍ଶନ କରିବେ ଓ ସେହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିନଟିଏ କାଟିବେ । ନିଜେ ପାଠ ପଢେଇବେ ଓ ଅନ୍ୟ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଶ୍ରେଣୀରେ ପଢାଉଥିବା ବେଳେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବେ । ସେହିପାରି ବିଆରସିସି, ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷାଧିଶ ପ୍ରଭୃତିଙ୍କପାଇଁ ତଦାରଖର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ୱ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଛି ।

ପିଲାଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ପୁର୍ବରୁ ଆମର ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରୀକ୍ଷା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅନ୍ୟଥା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୋଶ ଘୋଡାଇବାକୁ ଯାଇ ପିଲାଙ୍କୁ ଦାୟୀ କରାଯିବା ଘୋର ଅନ୍ୟାୟ ହେବ । ସାମାଜିକ ଅସମାନତା, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପ୍ରଭୃତି କାରଣରୁ ଏବେବି ଅନେକ ପିଲା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଅଛନ୍ତି । ଅନେକ ପ୍ରୟାସର ଫଳ ସ୍ୱରୁପ ଏମାନଙ୍କ ଭିତରେ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଫେରିବାର ଆଗ୍ରହ ବଢୁଛି । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁମାନେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଆସିବରେ ‘ପ୍ରଥମ ପିଢି’ ସେମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ ବାରମ୍ବାର ଅଟକ ରଖିଲେ ଏହାର ମାନସିକ ପ୍ରଭାବ ପିଲାଙ୍କ ଉପରେ ପଡେ ଓ ଅଧାରୁ ପାଠ ଛାଡିବାର ଏହା ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ । ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିବେଶକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଓ ଶିଶୁ କୈନ୍ଦ୍ରିକ କରି ଗଢି ତୋଳିବାର ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ୱ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର । ଏଥିରେ ଆମେ ପାସ ହେଲେ ପିଲାଙ୍କୁ ଫେଲ କରିବାର ଅବଶ୍ୟକତା ରହିବ ନାହିଁ ।

ଘାସିରାମ ପଣ୍ଡା

ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି । ଜୁନ ୨୨ ତାରିଖରେ ଓଡିଶା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯକ୍ରମର (ଓପେପା) ରାଜ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରକଳ୍ପ ସଂଯୋଜକଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦେଇଥିବା ପତ୍ରରେ ୧ ରୁ ୧୫ ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରୀ ଥିବା ୨୪୨୫ଟି ବିଦ୍ୟାଳୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସରଜମୀନ ତଦନ୍ତ ପୂର୍ବକ ରିପୋର୍ଟ ଦେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଏହା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ପ୍ରଥମ ପାଦ । ଦୁଇ ବର୍ଷ ତଳୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରାୟ ୧୫୦୦ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହୋଇ ସାରିଛି । ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ୫ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ୧୦ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବନ୍ଦ କରାଯାଇଛି । ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ପ୍ରତିବାଦ କରାଯାଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦକୁ ବିରୋଧ କରଯାଇଥିଲା ।

ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳର ଏହି ଚାପ ଯୋଗୁଁ କିଛି ବିଦ୍ୟାଲୟ ବନ୍ଦ ହେବାରୁ ବର୍ତ୍ତି ଯାଇଥିଲେ । ୨୨ ତାରିଖର ଏହି ଚିଠି ଅନୁସାରେ ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ୫ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଥିବା ୨୮ ଓ ୧୦ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଥିବା ୨୩୯ ଟି ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହୋଇନାହିଁ । ହେଲେ ଏହି ଆବଶ୍ୟକାତାକୁ ସ୍ୱିକୃତି ଦେବା ପରିବେର୍ତ୍ତେ ଏପର୍ଯନ୍ତ ଏହି ସବୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ନହେବାକୁ ନେଇ ପ୍ରଶାସନିକ ଅସନ୍ତୋଷ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହେôବା ଯୋଗୁଁ ପିଲା ପାଠ ଛାଡିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି । ୧ ଜୁଲାଇ ଓ ୬ ଜୁଲାଇରେ ଓପେପା ପକ୍ଷରୁ ଜାରୀ ହୋଇଥିବା ଦୁଇଟି ଚିଠି ଏହି ସତ୍ୟକୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରୁଛି । ୧ ଜୁଲାଇର ଚିଠିରେ ୨୪ଟି ଜିଲ୍ଲାର ବନ୍ଦ ହୋଇଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କର ଏକ ତାଲିକା ଦିଆଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ବନ୍ଦ ହେଉଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର ପିଲା ସଂଖ୍ୟା ଓ ବନ୍ଦ ହେଲା ପରେ ନିକଟସ୍ଥ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦାଖଲ ହୋଇଥିବା ପିଲା ସଂଖ୍ୟାଙ୍କ ଭିତରେ ୨୬୧ର ପ୍ରଭେଦ ଥିଲା ।

ହୁଏତ ୨୬୧ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ବହୁତ ବଡ ସଂଖ୍ୟା ହୋଇ ନପାରେ । ହେଲେ ଜିଲ୍ଲା ସ୍ତରକୁ ଯାଇ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ସୁନ୍ଦରଗଡରେ ୧୬୦ ପିଲା, ସମ୍ବଲପୁରରେ ୫୨ ପିଲାଙ୍କ ହିସାବ ନମିଳିବା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ । ପରେ ୬ ତାରିଖରେ ସମାନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଉ ଏକ ପତ୍ର ସମାନ ବିଷୟକୁ ନେଇ ଜାରି ହୋଇଛି । ଏଥିରେ ୨୮ଟି ଜିଲ୍ଲାର ତଥ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି ।

ପରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଥିବା ଚାରି ଜିଲ୍ଲା ବାଲେଶ୍ୱର, କଳାହାଣ୍ଟି, କେନ୍ଦୁଝର ଓ ମୟୁରଭଞରେ ବନ୍ଦ ହୋଇଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର ପିଲା ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ ୧୮, ୧୮୪, ୧୦୪ ଓ ୧୦୬ । ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ପରେ ଏ ପିଲାମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ପାଖରେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ବନ୍ଦ ହେଉଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର ପିଲା ସଂଖ୍ୟା ଓ ବନ୍ଦ ପରେ ନିକଟସ୍ଥ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦାଖଲ ହୋଇଥିବା ପିଲା ସଂଖ୍ୟାଙ୍କ ଭିତରେ ପ୍ରଭେଦ ୨୬୧ରୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୬୭୩ ହୋଇଛି ।

ଜଗତସିଂପୁର ଓ ମଲକାନଗିରିର ସ୍ଥିତି ଏବେବି ସରକାରଙ୍କ ପାଖରେ ନାହିଁ ! ଏହା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ପୂର୍ବ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ସରକାରଙ୍କ ଭୂମୀକାକୁ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନବାଚି ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସି୍ଥତି, ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଗରୀବ ପିଲାଙ୍କ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ସରକାର ଯେତିକି ତତ୍ପର ନାହାନ୍ତି, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୁଡିକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ନେଇ ସେତିକି ବ୍ୟଗ୍ର ।

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅତିକମରେ ଦୁଇ ଜଣ ଶିକ୍ଷକ ରହିବେ । କମ ପିଲା ଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବନ୍ଦ କାରାଗଲେ ସରକାର ଏହି ଶିକ୍ଷକ ମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇ ପାରିବେ । ଏହା ଦ୍ୱାରା ବିଭାଗର ବ୍ୟୟ ଭାର କମାଯାଇ ପାରିବ । ଆଗାମୀ ଦିନରେ ୨୫ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଥିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହେବ ।

ଏପରି ହେଲେ ପ୍ରାୟ ୧୨୫୦୦ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହେବ ଓ ସେହି ହାରରେ ବ୍ୟୟ ସଂକୁଚିତ ହୋଇପାରିବ । ତେବେ ବ୍ୟୟ ଭାର କମ କରିବାର ଏହି ଯୋଜନାରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛି କିଏ ? ୧୫ରୁ କମ ଉପସ୍ଥାନ ଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର ଚିଠାକୁ ଦେଖିଲେ ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳ ଯେପରିକି ରାୟଗଡା, ଗଜପତି, ମାଲକାନଗିରି, କେନ୍ଧୁଝର ଭଳି ଜିଲ୍ଲାମାନେ ବିଶେଷ ପ୍ରଭାବିତ ହେବେ ।

ଗୋଟିଏ ପଟେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଦିବାସୀ ଜିଲ୍ଲାରେ କାଉନସିଲ ଗଠନ କରାଯାଇ ବିକାଶ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅନୁଦାନ ଯୋଜନା ଓ ଅପରପକ୍ଷେ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟୟକୁ ବୋଝ ମନେକରାଯିବା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧାଭାସ ।ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ତଦାରଖ ଓ ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ରାଜ୍ୟରେ ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ଶିଶୁ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ଆୟୋଗ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅନୁ ।ନ । ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ କାରଣରୁ ଅନେକଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଥିବାର ଅନୁଭବ କରି ଆୟୋଗ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଗତ ଜୁନ ୨୪ରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

ଏହି ଲେଖକଙ୍କ ଅଭିଯୋଗର ଆଧାରରେ ଶୁଣାଣି କରି ଆୟାଗ ନିଜ ରାୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ, ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଉଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତା ମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଗରିବ ଘରର ପୁଅ, ଝିଅ ଯେଉଁମାନେ ଦୂର ଗାଁକୁ ପାଠ ପଢିବା ପାଇଁ ଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ, ଏହା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବେ ।

ସରାକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହେଲେ ନିମ୍ନ ମାନର ବେସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିବ । ଏହା କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ସରକାରୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ । ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପିଲା ଆସୁନଥିବା ହେତୁ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତ ନନେଇ, ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ, ମାଗଣା ପୁସ୍ତକ, ପୋଷାକ ଓ ସାଇକଲ ଦିଆଯାଉଥିବା ବେଳେ ପିଲାଙ୍କ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବିମୁଖତାର କାରଣ ଖୋଜିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାନ ଅନୁଯାୟୀ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲେ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ଓ ପିଲା ଅକୃଷ୍ଟ ହେବେ । ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ତଦଜନିତ ପ୍ରଭାବ ଆକଳନ କରିବାକୁ ଆୟୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏଥି ସହିତ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ କେବଳ ଉପସ୍ଥାନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ଧ୍ୟାନ ଦିଆ ନଯାଇ, ପଢିବା ପାଇଁ ପିଲାଙ୍କୁ କେତେ ଦୂର ଯିବାକୁ ପଡିବ ତାକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

କେବଳ ସରାକାରୀ ସ୍ତରରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନନେଇ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକ ଅନୁ ।ନ, ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତ ପ୍ରତିନିଧି ତଥା ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସହ ପାରାମର୍ଶକୁ ଆୟୁକ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଛନ୍ତି । ପରିତାପର ବିଷୟ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ ନିଦ୍ଦେର୍ଶକୁ ବିଭାଗ ଅଣଦେଖା କରୁଛି । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ସେବା ପ୍ରଦାନ କାରୀ ଓ ପିଲା ଅଧିକାରର ଧାରକ । ସେବା ପ୍ରଦାନ କାରୀ ଦାୟିତ୍ୱରେ ଖିଲାପ କଲେ ଆୟୁକ୍ତ ତାଗିଦ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବାର ସାମ୍ବୀଧାନିକ ଦାୟୀତ୍ୱ । ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ଯୋଗୁଁ ୨୮ ଜିଲ୍ଲାରେ ୬୭୩ ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଠପଢା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଉଲଂଘନ ।

ବିଭାଗର କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତ ଯୋଗୁଁ ଯଦି ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷର ଜଣେ ବି ପିଲା ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତା ମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପାଇବାରୁ ବଂଚିତ ହେଲେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଉଲଂଘନ ବୋଲି ଧରାଯିବ । ମାନବ ସମ୍ଭଳ ବିକାଶ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଣୁ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟୟକୁ ବୋଝ ବୋଲି ମନେ ନକରି କୌଣସି ବି ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପୂର୍ବରୁ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ ରାୟର ପାଳନ କଲେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ସହ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷିତ ହେବ ।

ଘାସିରାମ ପଣ୍ଡା

ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତି ଅବହେଳା ଓ ଘରୋଇଙ୍କୁ ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ଘରୋଇକରଣର ପଥ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି । ଲଗାତାର ଭାବେ ଗତ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲା ଉପସ୍ଥାନ ଅଭାବ ଆଳରେ ସରକାରୀ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ କରାଯାଉଛି । ଅପର ପକ୍ଷରେ ବିନା ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟରେ ହଜାର ହଜାର ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବେଆଇନ ଭାବେ ଚାଲୁଥିଲେ ବି କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟାନୁ ।ନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉ ନାହିଁ ।

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନକାରୀ ଅନୁ ।ନକୁ ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏଗୁଡିକ ହେଲା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ସରକାରୀ ଯାହା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତି ିତ ଓ ପରିଚାଳିତ, ଅନୁଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଗୋ ୀ ଉଦ୍ୟମରେ ପ୍ରତି ିତ ହୋଇଥିଲା ହେଲେ ପରେ ଆଂଶିକ ବା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ସରକାରୀ ଅନୁଦାନରେ ପରିଚାଳିତ, ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସ୍ଥାପିତ ଯଥା ସୈନିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବା ନବୋଦୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଅଣଅନୁଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ ଯଥା ବେସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ।

ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସ୍ଥାପିତ ଓ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶମତେ କେବଳ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ଅନୁ ।ନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତି ଓ ମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଛି । ଆଇନର ଧାରା ୧୮ ଅନୁଯାୟୀ ସମସ୍ତ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ ‘ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର’ ଅନିର୍ବାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

ତେବେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ନୀତି ଓ ମାନକୁ ପୁରଣ କରୁଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟମାନେ ହିଁ ଏହି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ । ସ୍ଥାନୀୟ ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ତରଫରୁ ଏଥିପାଇଁ ସରଜମୀନ ତଦନ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଲାଗୁ ହେଲାପାରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ମାନକୁ ପୁରଣ କରିବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପାଂଚ ବର୍ଷର ମହଲତ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

ହେଲେ ଏବେ କାଁ ଭାଁ କିଛି ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହାକୁ ମାନୁଥିବାର ଦେଖାଯାଉଛି । ବଡ ବଡ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ଭିତ୍ତିଭୂମୀ ଜନିତ ସମସ୍ତ ମାନ ପୁରଣ ହୋଇ ଯାଉଥିଲେବି ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ଓ ସାମାଜିକ ତଥା ଅର୍ଥନୈତିକ ପଛୁଆ ବର୍ଗଙ୍କ ପାଇଁ ପଚିଶ ଭାଗ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣର ସର୍ତ୍ତ ପୁରଣ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଆଇନର ଧାରା ୧୨ (୧) ଏବଂ (୨) ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ।

ଗାଁ ଗହଳିରେ ଛତୁଫୁଟା ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ଗୋଟିଏ ବି ମାନ ପୁରଣ ହଉ ନାହିଁ । ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ନଥାଇ ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଏକ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ଜରିମାନ ସହ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇ ପାରିବ । ଏଥି ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରୀ କ୍ଷମତା ପ୍ରାପ୍ତ । ବନ୍ଦ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପରେ ବି ବିଦ୍ୟାଳୟ ଚାଲୁ ରହିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଦିନ ପାଇଁ ଅଧିକ ଦଶ ହଜାର ଟଙ୍କା ଜରିମାନା ଆଦାୟ ହେବ ।

ଏହା କଡାକଡି ଭାବେ କାର୍ଯକାରୀ ହେଲେ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବଜାୟ ରହିବ । ହେଲେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଗଣ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗର ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତି ଉଦାର ମନୋଭାବ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାରେ ଅନ୍ତରାୟ ସାଜୁଛି । ୨୦୧୬ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ ରେ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଜାରି କରାଯାଇ ଥିବା ପତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୧୬୮୩୭ ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।

ଏହି ପତ୍ର ଅଧାରରେ ବିନା ସରଜମୀନ ତଦନ୍ତରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମାନଙ୍କର ସ୍ୱୀକୃତି ଅବଧି ଗୋଟିିଏ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବଢେଇ ଦିଆଗଲା । ଏଥିରେ ୨୦୧୭ ମସିହା ମାର୍ଚ ୩୧ ସୁଦ୍ଧା ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟର ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ସାରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଥିଲା । ସାଧାରଣତଃ ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ପାଇଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର ତାଲିକା ଓଡିଶା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ୱବ ସାଇଟରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ।

ହେଲେ ଚଳିତ ଶିକ୍ଷା ବର୍ଷ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ବି ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ପାଇଥିବା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇ ନାହିଁ । ଇତି ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ତରଫରୁ ବିଭନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କେବଳ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା ମୂଖ୍ୟମାନଙ୍କ ବୈଠକ କରାଯାଇଥିଲେ ହେଁ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ରକୁ ବାଧ୍ୟତା ମୂଳକ କରିବାରେ ବିଭାଗ ସକ୍ଷମ ହୋଇ ପାରି ନାହିଁ ।

ଚଳିତ ବର୍ଷ ଫେବୃୟାରୀ ୨୧ରେ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଜାରି ପତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୨୯୫୬ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଆହୁରି ସୁହାଇବ । ଏହି ନୂତନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ଏକ କାଳିନ ପାଂଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇ ପାରିବ । ଏହି ପାଂଚ ବର୍ଷ ଭିତରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଧିକାରୀ ଅତିକମରେ ଥରେ ପରିଦର୍ଶନ କରିବେ । ଏହା ମୂଳ ଆଇନର ପରିପନ୍ଥି । ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ସବୁବେଳେ ସର୍ତ୍ତ ମୂଳକ ।

ଆଇନ ଆଧାରିତ ନୀତି ଓ ମାନକୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଉଲଂଘନ କରୁଥିବା ଅଧିକାରୀ ପ୍ରମାଣ ପାଇଲେ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ କରି ପାରିବେ । ପାଂଚ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅଧିକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପରିଦର୍ଶନରେ ଗଲେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ନୀତି ଓ ମାନର କିପରି ତଦାରଖ ହୋଇପାରିବ ? ନୀୟମିତ ତଦାରଖକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଛଅ ମାସ ବା ବର୍ଷରେ ଥରେ ବୋଲି ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବାରେ ଅସୁବିଧା କ’ଣ ? ପାଂଚ ବର୍ଷରେ ଅତିକମରେ ଥରେ କହି ବିଭାଗ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଜାଣିଶୁଣି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବାହାରକୁ ଛାଡିଦେଇଛି !

ଏହି ବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ରେ ଜାରି ଆଉ ଏକ ପତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୧୫୬୬୩ ସରକାରଙ୍କ ଘରୋଇ ପ୍ରିତୀକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରୁଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ସମସ୍ତ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ସମୟାନୁଯାୟୀ ସବୁ ବିଷୟର ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଯୋଗାଇ ପାରୁ ନଥିବା ବିଭାଗ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଅନୁ ।ନ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ଲକ୍ଷ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ମାଗଣା ବହି ଯୋଗାଇବାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଏହି ପତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛିଯେ, ଏହି ଅନୁ ।ନ ଦ୍ୱରା ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ସମସ୍ତ ଜାତି, ଧର୍ମର ପିଲାଙ୍କୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ତଥା ଯୋଗ୍ୟତା ଆଧାରରେ ନାମଲେଖା ଯାଏ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଧାରା ୧୩ ସ୍ୱଚ୍ଚ ନାମଲେଖାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛି । ଯୋଗ୍ୟତା ଆଧାରରେ ନାମ ଲେଖାଇବାକୁ ଏକ ପ୍ରକାରର ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରୟା ବୋଲି ବିଭାଗ ବିଚାରକୁ ନେଉ ନାହନ୍ତି କି? ଦେୟ ଦେଇ ପାରୁଥିବା ଅଭିଭାବକ ନିଜ ପିଲାଙ୍କୁ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢାନ୍ତି ।

ଏଣୁ ଏମାନେ ବହି କିଣି ପଢି ପରିବେ । ମାଗଣା ଶିକ୍ଷା ଇଚ୍ଛା କରୁଥିବା ଅଭିଭାବକ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ସମେତ ପୋଷାକ, ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ଭଳି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସରକାରୀ ସୁବିଧା ପାଇବେ । ଘରୋଇ ପରିଚାଳିତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମାଗଣା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ହେଲେ ଏହା ଶିକ୍ଷାର ଘରୋଇକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ କହିବା ନାହିଁ କି ? ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ନଥିବା କାରଣରୁ କିଛି ବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରି ଗତବର୍ଷ ନବୋଦୟ ନିର୍ବାଚନୀ ପରୀକ୍ଷାରୁ ବାଦ ପଡିଥିଲେ ।

ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷିରେ ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ନଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବିଧାୟକ ଉନ୍ନୟନ ପାଣ୍ଠି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସରକାରୀ ସହାୟତା କୁ ଆଇନ ସମ୍ମତ ବୋଲି କହିବା କିପରି ? ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣିତ ହେବା ପରେ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ମିଳି ସାରିଛି । ଏବେ ସ୍ୱୀକୃତି ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ବିନା ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଚାଲୁ ରହିଲେ ଏହା ସରକାରଙ୍କ ଅସହାୟତା ନତୁବା ଘରୋଇ ପ୍ରିତି ବୋଲି ଧରିନେବାକୁ ହେବ ।

ଘାସିରାମ ପଣ୍ଡା

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କ ଶିକ୍ଷାକୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତା ମୂଳକ କରାଯାଇଛି । ଏଥି ସହିତ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରାକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ଆଇନରେ ସରକାରଙ୍କୁ ଦାୟୀତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି । ସମସ୍ତେ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଇପାରିବେ, ଏଣୁ ଏକ କିଲୋମିଟର ଭିତରେ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ତିନି କିଲୋମିଟର ଭିତରେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଓଡିଶା ସରକାର ନୀୟମାବଳୀରେ ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ସର୍ବେକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବା ଅଂଚଳରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା ସରକାରଙ୍କ ଏକ ଆଇନଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦୂରତାରୁ ଅଧିକ ଯିବାକୁ ପଡୁଛି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସହାୟକ ଓ ଯାତାୟତ ଖର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରଦାନ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଏକ ବୈଶିଷ୍ଠ୍ୟ । ଏତେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସତ୍ୱେ ଏହି ବୟସର ଅନେକ ପିଲା ରାସ୍ତା କଡ ଢାବା, ଚା ଦୋକାନ, ଘରୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆହୁରି ଅନେକ ବିପଦସଂକୁଳ ସ୍ଥଳିରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛନ୍ତି ।

କହିବାକୁ ଗଲେ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷର ସମସ୍ତ ପିଲା ଏବେ ବି ବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଧି ଭିତରକୁ ଆସିପାରି ନାହାନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ପିଲା ମାନେ କାହିଁକି ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ରହୁଛନ୍ତି ତାର କାରଣ ଆଲୋଚିତ ହୋଇଛି ଓ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଏହା ସତ୍ୱେ ବି ସଫଳତା ମିଳି ପାରୁ ନାହିଁ । ଏହାର ଏକ ବଡ କାରଣ ହେଲା କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ କେତେ ସଂଖ୍ୟାରେ ପିଲା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଅଛନ୍ତି ତାକୁ ନେଇ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର କାହା ପାଖରେ ନାହିଁ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲାଙ୍କୁ ଠାବ କରି ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଚହ୍ନଟ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ ପୂର୍ବକ ପ୍ରଗତିର ବିବରଣୀ ରଖିବାକୁ ସର୍ବ ଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ଇ-ଶିଶୁ କାର୍ଯକ୍ରମ କରିଛନ୍ତି । ଏହାର ସଫଳତା ପାଇଁ ଗଣ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରଶଂସିତ ହେବା ସହ ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ପୁରଷ୍କାର ଲାଭ କରିଛି । ଏହା ସତ୍ୱେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ କେତେ ପିଲା, ଏହାର ଉତ୍ତର ବିଭାଗ ପାଖରେ ନାହିଁ !

ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହରେ ଥିବା ପିଲାଙ୍କ ସ୍ଥିତି କୁ ନେଇ ୨୦୧୫ ମସିହାରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ବିଭାଗ ସତ୍ୟ ପାଠ ଦାଖଲ କରି ୨୦୦୫ ପରଠାରୁ ଏନେଇ କୌଣସି ଅଗ୍ରଗତି ହୋଇନଥିବା ସ୍ୱିକାର କରିଥିଲେ । ଏବେବି ସ୍ଥିତିରେ ବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିବା ମନେ ହେଉନାହିଁ । କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ଶିକ୍ଷକ ମାନଙ୍କ ସହାୟତାରେ ପିଲାଙ୍କ ସ୍ଥିତି ନେଇ ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ଘରକୁ ଘର ସର୍ବେକ୍ଷଣ କରାଯାଇଛି ।

ଏପରି ଏକ ବ୍ୟୟ ବହୁଳ ଓ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ କାର୍ଯକ୍ରମ ସତ୍ୱେ ବିଭାଗ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଥିବା ପିଲା ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ନିଶ୍ଚିତ ନାହାନ୍ତି! ଏଣୁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ସର୍ବ ସାଧାରଣଙ୍କ ଗୋଚରକୁ ଅଣାଯାଇ ନାହିଁ (?) ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଥିବା ପିଲାଙ୍କୁ ଠାବ କରିବା ଏକ ନିରନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରୟା । ଏପରି ହେଲେ ହିଁ ପିଲାଙ୍କୁ ପୁନଃ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଫରେଇ ଅଣାଯାଇ ପାରିବ ଓ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେବ ।

ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଗଣ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଗତ ୩୧ ମାର୍ଚ, ୨୦୧୪ରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଏକ ବିଜ୍ଞପ୍ତିକୁ ଆଲୋଚନାକୁ ଅଣାଯାଇ ପାରେ । ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ଅନେକ ପିଲା ଥାଇ ପାରନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ କେବେବି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇ ନଥିବେ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଧାରା ୯ (ଛ) ଅନୁଯାୟୀ ସେପରି ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୟସ ଅନୁଯାୟୀ ଶ୍ରେଣୀରେ ନାମଲେଖାଇବା ସହ ଅବଶ୍ୟକୀୟ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ତାଲିମ ଯୋଗାଇବା ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଦାୟୀତ୍ୱ ।

ଏଣୁ ଏପରି ପିଲାଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯିବାର ଅବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଏହି ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି । ଆମ ରାଜ୍ୟ ନୀୟମାବଳୀର ଧାର ୫ ଅନୁଯାୟୀ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷର ପିଲା ଯେଉଁମାନେ ନାମ ଲେଖାଇ ନାହାନ୍ତି ଓ ଯେଉଁମାନେ ନାମ ଲେଖାଇଛନ୍ତି ଅଥଚ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହୁଛନ୍ତି, ଉଭୟଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଥିବା ପିଲା ଭାବରେ ଗଣାଯାଇଛି ।

ନାମ ଲେଖାଯାଇଥିବା ସତ୍ୱେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅନୁପସ୍ଥିତ ହେଉଥିବା ପିଲାଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ ଓ ପୁନଃ ଯୋଗଦାନ ନିମନ୍ତେ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଜାରୀ ଏହି ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି । ଯଦି ପିଲା ୭ ଦିନ ହେଲା ଅନୁପସ୍ଥିତ ହେଲାଣି ତାହେଲେ ପିଲା ତଥା ଅଭିବାବକଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷକ ଦେଖାକରି ଅସୁବିଧା ବୁଝିବେ ଓ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିବା ପାଇଁ ବୁଝାସୁଝା କରିବେ । ଯଦି ପିଲା ୧୦ ଦିନ ହେଲା ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲାଣି ଏହି ଦାୟୀତ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ନେବେ ।

ଏହା ସତ୍ୱେବି ପିଲା ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ୧୫ ଦିନ ପରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଲନା କମିଟି ତଥା ପଂଚାୟତିରାଜ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସଦସ୍ୟ / ସଦସ୍ୟା ମାନେ ଏଥିରେ ସହାୟତା କରିବେ । ଏହା ପରେବି ପରବର୍ତ୍ତି ତନି ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପିଲା ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ନଆସିଲେ ସିଆରସିସି ପିଲାଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବା ପାଇଁ ଯଥା ସାଧ୍ୟ ଉଦ୍ୟମ କରିବେ ।

ଯଦି ପିଲା ୩୦ ଦିନରୁ ଅଧିକ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରୁହେ ତାହେଲେ ତାକୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ (ଡ୍ରପ ଆଉଟ) ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯିବ ଓ ୩୦ ଦିନ ପରେ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଫେରିଲେ ଆଉଥରେ ନାମ ଲେଖିବାକୁ ହେବ । ୨୦୧୪ ମସିହା ଠାରୁ ଜାରି ଏହି ବିଜ୍ଞପ୍ତି କିନ୍ତୁ ନଜର ଅଢୁଆଳରେ ରହିଯାଛି । ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଦାୟୀତ୍ୱ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ଥିବା ଅଧିକାରୀଙ୍କ ସମେତ ଜିଲ୍ଲା ଓ ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରୀୟ ତଦାରଖ କାରୀ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତାମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ନାହାନ୍ତି ।

ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷେ ଏହାକୁ କାର୍ଯକାରୀ କରିବାକୁ ଥିବା ଶିକ୍ଷକ, ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା କମିଟି ସଭ୍ୟ ଅବା ସିଆରସିସି ମାନେ ଅନେକ ଜାଗାରେ ଏପରି ଏକ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଥିବା ନେଇ ଅଜ୍ଞ । ଆଉ ଯେଉଁମାନେ ଏ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ଜାଣିଛନ୍ତି, ଉପରିସ୍ଥ ଅଧିକାରୀ ଏ ବିଷୟରେ କେବେବି ତଦାରଖ କରୁନଥିବାରୁ ଅଯଥା ଦାୟୀତ୍ୱ ଭାବି ଆଡେଇ ଯାଉଛନ୍ତି ।

ବଲାଙ୍ଗିର, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର, କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲା ମାନଙ୍କରୁ ଦାଦନ ଯାଉଥିବା ପିଲାମାନେ ତିନିମାସ ପରେ ଫେରିଲେ ବି ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ବୋଲି ଘୋଷିତ ହେଉ ନାହନ୍ତି କି ଆଉଥରେ ସେମାନଙ୍କ ନାମ ଲେଖା ଯାଉ ନାହିଁ । ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପିଲା କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣରୁ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହୁଥିଲେବି ୭, ୧୦ ବା ୧୫ ଦିନରେ ନିଆଯିବାକୁ ଥିବା ବା ନିଆଯାଇଥିବା ପଦକ୍ଷେପ ସମ୍ପର୍କରେ ବିବରଣୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମାନଙ୍କରେ ଉପଲବ୍ଧ ନହେବା ଏହାର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ।

୭ ଦିନରୁ ୩୦ ଦିନ ପାର୍ଯନ୍ତ ପର୍ଯାୟ କ୍ରମେ ଦିଆଯାଇ ଥିବା ଦାୟୀତ୍ୱ ତୁଳାଯାଇ ପାରିଲେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥିତିରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ କେଉଁ ଠାରେ କେତେ ପିଲା ଅଛନ୍ତି ତାର ନିରନ୍ତର ଆକଳନ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏହା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ରହୁଥିବା ପିଲାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ହ୍ରାସ ଘଟାଇବାରେ ସହାୟକ ହୋଇ ପାରିବ ।

ଘାସିରାମ ପଣ୍ଡା

ସାମାଜିକ ଅସମାନତାର ପରିବେଶରେ ଆମେ ବହୁତ ସମୟରେ ଜାତି, ଲିଙ୍ଗ, ଧର୍ମ, ଶାରୀରିକ ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଆଧାରରେ ଘଟୁଥିବା ଭେଦଭାବର ସମ୍ମୁଖିନ ହେଉ । ଭେଦଭାବ ଦ୍ୱାରା ଜଣେ ଆଉ ଜଣକୁ ନୀଚ ବୋଲି ଦେଖାଏ । ଧର୍ମ ଓ ସାମାଜିକ ପ୍ରଥା, ପାରମ୍ପରା, ଚଳଣିରେ ଥିବା ରିତି ନୀତି ଯୋଗୁଁ ନୀଚ ବୋଲି ଗଣାଯାଉଥିବା ସେହି ବର୍ଗର ଲୋକେ ଅନେକ ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ôଚତ ହୁଅନ୍ତି ।

ଅନେକ ସମୟରେ ସେମାନେ ଅସମ୍ମାନ ଜନକ ସ୍ଥିତିର ସାମନା କରନ୍ତି, ଯାହା କର୍ମ ଫଳ ମନେକରି ଦେହ ସୁହା କରି ନିଅନ୍ତି । ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନତା ମାଧ୍ୟମରେ ଭେଦଭାବ ଓ ତଦଜନିତ ଅସମାନତାକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଛି । ହେଲେ ଶିକ୍ଷାର ମୂଳ କେନ୍ଦ୍ର ଶିକ୍ଷାୟତନ ମାନେ ମଧ୍ୟ ଭେଦଭାବରୁ ଉଦ୍ଧ୍ୱର୍କୁ ଯାଇ ପାରିନାହାନ୍ତି । ଫଳରେ ଆଜି ଅନେକ ପିଲା ଶିକ୍ଷାରୁ ବାଦ ପଡୁଛନ୍ତି ।

ସରକାରଙ୍କ ସୁଚନା ଅନୁସାରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବାହାରେ ଥିବା ପିଲାମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଆଶାତିତ ଭାବରେ କମାଯାଇପାରିଛି । ଏହା ସାଧାରଣରେ ୨୦୧୨ – ୧୩ ବେଳକୁ ୧୮.୭୨ଶତକଡା ଥିଲା ଯାହା ୨୦୧୫ – ୧୬ ବେଳକୁ ୬.୦୨କୁ ଖସି ଆସିଛି । ହେଲେ ତଫସିଲ ଭୂକ୍ତ ଜାତିଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ମାତ୍ର ୧୫ ଶତକଡାକୁ କମିଛି ।

ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନର ଧାରା ୮ (ଗ) ଓ ୯ (ଗ) ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ସରକାର ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ୱ ଯେପରି ଦୁର୍ବଳ ଓ ପଛୁଆ ବର୍ଗର ପିଲାମାନେ ଭେଦଭାବର ଶିକାର ନହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ସେମାନଙ୍କର ପଢା ଛାଡିବାର କାରଣ ନହୁଏ । ପରବର୍ତ୍ତି ସମୟରେ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗର ଆୟୁକ୍ତ ତଥା ସଚିବ ପତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୧୦୪୦୦/ ଙଚଋଚଇ/ ଗ(ଉଘଚଟଝ) – ୨୯୦, ତା ୨୭. ୧୧. ୨୦୧୪ ଓ ପତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୧୦୪୦୧/ ଙଚଋଚଇ/ ଗ(ଉଘଚଟଝ) – ୨୯୦, ତା ୨୭. ୧୧. ୨୦୧୪ରେ ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଜାରି କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରଥମଟିରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ଯେ, ଜାତି, ଧର୍ମ, ମତବାଦ ଆଧାରରେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଭେଦଭାବ ହେଉଥିବା ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆସୁଛି । ଏହା ପିଲାମାନଙ୍କ ନିରନ୍ତର ଶିକ୍ଷାରେ ବାଧକ ସାଜୁଛି । ଶିଶୁର ଅଧିକାରକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡିକୁ ଭେଦଭାବ ମୁକ୍ତ ପରିବେଶ କରିବା ପାଇଁ ପଦେକ୍ଷପ ନିଆଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏଣୁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥାନରେ ‘ଭେଦବାବ ଶୂନ୍ୟ ଅଂଚଳ’ ଲେଖାଯିବ ।

ଦ୍ୱିତୀୟଟିରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ଯେ, ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଜାତି ନାଁରେ ଅନେକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମିତ ହୋଇଛି । ଏହା ସାମ୍ବୀଧାନିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରିବା ସହ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଭିତରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏଣୁ ଏହି ଭଳି ଜାତି ନାଁରେ ନାମିତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା କମିଟି ମାଧ୍ୟମରେ ନାମର ପରର୍ତ୍ତନ କରାଯିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି ।

ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ପଚାରାଯାଇ ଥିବା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ରାଜ୍ୟର କୌଣସି ବି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୋଟିଏ ବି ଭେଦଭାବର ଘଟଣା ଚିହ୍ନଟ ବା ଅଭିଯୋଗ ହେବାର ନଜିର ନାହିଁ ବୋଲି ‘ଓପେପା’ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଚାଳନା କରୁଥିବା ପ୍ରମୁଖ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଏପରି ଦାବୀ ସେମାନଙ୍କର ଅଜ୍ଞତାର ପରିଚାୟକ ।

ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷେ ଭେଦଭାବକୁ ବୁଝିବା, ଏପରି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଘଟଣାକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ପରାମର୍ଶ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରିବା ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭିତରକୁ ଆସିପାରି ନାହିଁ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାତିର ପିଲାଙ୍କୁ ସଫା କରିବା କାମରେ ଲଗେଇବା, ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନରେ ଅଲଗା ବସେଇବା, ପୂଜା ପାର୍ବଣରେ ସାମିଲ ନକରେଇବା ଭଳି ଅନେକ ସଙ୍ଗିନ ଅଭିଯୋଗ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଆସିଛି ।

ଅନେକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଏକଥା ଆଲୋଚନା କଲେ ‘ଆମର ଏଠି ତ ଏମିତି ହୁଏ ନାହିଁ’ ର ଉତ୍ତର ମିଳେ । ତଳେଇ କରି ଦେଖିଲେ ସେଠାରେ ବି ଦଳିତ ପିଲାଙ୍କର ଉତ୍ତର ଖାତା ଶିକ୍ଷକ ଛୁଉଁ ନଥିବା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପିଲାଙ୍କ ହାତରୁ କେବେ ପାଣି ପିଉ ନଥିବା, ପିଲା ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ଅବିଭାବକଙ୍କୁ ଦେଖାକରିବା ପାଇଁ ଦଳିତ ବସ୍ତିକୁ ନଯିବା ଭଳି ଅନେକ ଉଦାହରଣ ଆସେ । ମାସିକ ଋତୁଶ୍ରାବ ସମୟରେ ବାଛବିଚାର ହେତୁ ଅଧିକାଂଶ ଝିଅ ଏହି ସମୟରେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରୁହନ୍ତି । ଶ୍ରବଣ ବାଧିତ, ଦୃଷ୍ଟି ବାଧିତ, ମାନସିକ ଅନଗ୍ରସର ପ୍ରଭୃତି ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ଶିଶୁଙ୍କ ପାଇଁ ଶ୍ରେଣୀ ଗୃହ, ପାଇଖାନା, ଖେଳପଡିଆ, ପାଠ୍ୟ ଉପକରଣ, ଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଣାଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ଅନୁପୁରକ ହୋଇପାରି ନାହିଁ ।

ଏଣୁ ଏମାନେ ମଧ୍ୟ ଭେଦଭାବର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି । ଜାତି ନାଁରେ ନାମିତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଉଭୟ ପିଲା ଓ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ପାଇଁ ଅଶ୍ୱସ୍ଥିକର ହୋଇଥାଏ । ଏପରି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପିଲା ନାଁ ଲେଖାଇବାକୁ କୁଣ୍ଠିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏଣୁ ପାଖ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାଡି ସେମାନେ ଦୂର ଜାଗାରେ ନାଁ ଲେଖାନ୍ତି ଓ ପରେ ଏହା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅନୁପସ୍ଥିତିର କାରଣ ହୁଏ । ରାଜ୍ୟରେ ଜାତି ନାଁରେ କେତେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଛି ଓ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେତେ ବିଦ୍ୟାଲୟର ନାଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମୂତାବକ ପରିବତ୍ତିତ ହୋଇସାରିଛି – ଏମିତି ଏକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ପାଖରେ ନାହିଁ ।

ଭେଦଭାବ କେବଳ ଏକ ଭିତ୍ତିଭୂମୀ ଜନିତ ଅସୁବିଧା ନୁହେଁ । ଏହା ଅଧିକାଂଶରେ ମାନସିକ ଯାହା ଭ୍ରମଧାରଣା ଓ ସଠିକ ସୂଚନାର ଅଭାବରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ମାନସିକତର ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷା କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ତାଲିମ ଦିଆଯାଇଛି କି ନାହିଁ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ମଧ୍ୟ ବିଭାଗ ଅଜ୍ଞ । ଏକ ତଥ୍ୟ ରହିତ ବିଭାଗ ଭେଦଭାବ ଭଳି ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଗମ୍ଭୀର ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବା ଦୁରୁହ ବ୍ୟାପାର ।

ଏଣୁ ପ୍ରଥମେ ବିଭାଗର ପ୍ରମୁଖ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ହେବାକୁ ପଡିବ । ଏପରି ଅଭିଯୋଗ ହେଲେ ଅପମାନିତ ହେବାର ଭୟରେ ଯଦି ଘଟଣା ଗୁଡିକୁ ଦବେଇ ଦିଆଯାଏ ତାହେଲେ ଶିକ୍ଷାର ଅସଲ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ । ଏଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଭେଦଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିବା, ଏ ସମ୍ପର୍କିତ ଅଭିଯୋଗ ଦାଖଲ ପାଇଁ ଅନୁକୁଳ ବାତାବରଣ ତିଆରି କରାଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ଏକ ଭେଦଭାବ ମୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟର ବାସ୍ତବ ରୂପାୟନ ବାହାରେ ରହିଯାଇଥିବା ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାମିଲ କରିପାରିବା ସହ ସାମାଜିକ ସମନାତାର ସ୍ରୋତ ବୁହାଇବାରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ହେବ ।

ଘାସିରାମ ପଣ୍ଡା